Jak zostać coachem - krótki przewodnik

Wszystko zaczęło się od publikacji książki Tima Gallwaya „The inner game of tennis” w 1974 roku. Książka skupiając się na mentalnych aspektach funkcjonowania w sporcie stała się podłożem do kształtowania się nowego zawodu. To pozycja obowiązkowa, dla wszystkich zainteresowanych rozwojem w kierunku coachingu.

Coaching to proces wspierania rozwoju osoby lub organizacji skoncentrowany na wzroście tempa tego rozwoju, poprawie jakości i efektów działania, oraz osiągnięciu pożądanych przez klienta celów. Jest on więc zorientowany na teraźniejszość – obecną sytuację klienta, oraz na przyszłość – działania prowadzące do realizacji zamierzonych celów.

Coaching czerpie z różnych dyscyplin naukowych – nauk społecznych, teorii uczenia się i rozwoju osób dorosłych, nauk o zarządzaniu i przywództwie, technik komunikacji, budując na ich fundamentach własną bazę wiedzy i metod pracy.

Źródło rozwiązań jest lokalizowane w kliencie, który według założeń coachingu – posiada zasoby i możliwości rozwoju i osiągania celów, oraz potrafi podejmować najlepsze dla siebie decyzje i działania. Coach podchodzi do klienta całościowo – niezależnie od celu spotkań, brane są pod uwagę obie strefy życia – zawodowa i prywatna, które zawsze są połączone wzajemnymi wpływami.

Coaching opiera się na relacji partnerskiej, a więc zakłada zaangażowanie dwóch stron – klient odpowiada za swoje decyzje, działania i związane z nimi efekty, coach bierze odpowiedzialność za jakość swojego działania oraz jego wpływ na klienta, stworzenie bezpiecznych warunków do eksperymentowania oraz za swój ciągły rozwój.

Coaching to połączenie procesu uczenia się ze stymulowaniem do działania. Poprzez uważne słuchanie, zadawanie otwierających, inspirujących, zmieniających perspektywę pytań oraz przekazywanie klientowi własnych nieoceniających obserwacji coach prowadzi klienta do osobistych wglądów, poszerzania samoświadomości oraz zrozumienia własnych schematów i strategii funkcjonowania. Dzięki zachęcaniu do podejmowania zobowiązań, tworzeniu planów działania oraz proponowaniu zadań modyfikujących nieskuteczne schematy i strategie klient jest stymulowany do podejmowania działania.

Najczęściej spotykany podział coachingu opiera się na obszarach pracy i grupie docelowej.

Coaching osobisty (występujący również pod nazwami: life coaching, personal coaching, coaching życiowy) – skupia się na rozwoju osobistym klienta, polega na kształtowaniu postaw i zachowań oraz realizacji celów ważnych dla klienta. Ten typ coachingu jest najczęściej porównywany do terapii lub doradztwa. Jednak należy pamiętać, że coaching skupia się na teraźniejszości i przyszłości oraz wspieraniu w rozwoju, natomiast nie jest formą naprawiania ani dawania rad.

Coaching biznesowy (znany również jako: Business coaching, Executive coaching, Corporate coaching) to druga najpopularniejsza forma coachingu, skierowana do biznesmenów, prezesów, menedżerów oraz całych organizacji. Funkcjonuje najczęściej w kontekście biznesowym i uwzględnia jego specyfikę. Może skupiać się na rozwijaniu konkretnych umiejętności (Coaching narzędziowy) lub poprawie efektywności działania (Performance coaching). Często koncentruje się na rozwijaniu umiejętności przywódczych (Leadership coaching).

Coaching kariery (inaczej: Coaching zawodowy, Professional coaching, Career coaching) skoncentrowany jest na rozwoju w obszarze wybranej ścieżki zawodowej, obejmuje więc nie tylko środowisko biznesowe, ale również inne grupy zawodowe np. artystów, czy freelancerów. Może dotyczyć rozwoju konkretnych umiejętności, realizowania celów w obrębie planowanej ścieżki zawodowej czy podnoszeniu efektywności działania.

Coachem może zostać każdy – każdy kto pragnie tego na tyle, że jest gotów podjąć wysiłek zdobywania potrzebnej wiedzy i umiejętności, dbania o kwestie etyczne, oraz stałego rozwijania się w roli coacha. Na niezbędnik coacha składają się wiedza, umiejętności i postawa.

Coach powinien poradzić sobie z odpowiedzią na pytanie o różnice między coachingiem, a innymi formami wspierania rozwoju. Podstawą jest wiedza o coachingu, etapach procesu coachingowego, narzędziach i metodach pracy coacha. Konieczne jest rozumienie roli coacha i klienta w procesie, obopólnego zaangażowania w relację partnerską oraz znajomość specyfiki uczenia się i natury rozwoju dorosłych.

Podstawą pracy coacha jest umiejętność aktywnego słuchania oraz zadawania pytań dających do myślenia. Ponadto coach odpowiada za zarządzanie czasem i pracą podczas sesji – powinien więc umiejętnie budować relację z klientem, tworzyć atmosferę bezpiecznego dzielenia się i eksperymentowania oraz panować nad strukturą i przebiegiem spotkania w określonym przez klienta kierunku. Niezbędna jest również umiejętność wpływania na proces uczenia się klienta oraz stymulowania go do działania.

Najtrudniejszym elementem niezbędnika jest prawdopodobnie postawa coachingowa, która wymaga nie przywiązywania się do własnych przekonań i założeń, elastyczności w myśleniu, zaufania do klienta w zakresie jego możliwości odnalezienia rozwiązań i osiągania zmiany oraz szacunku do klienta. Coach powinien z cierpliwością i ciekawością poszukiwać odpowiedzi w kliencie, być otwartym na klienta oraz autentycznym i spójnym w relacji.

Coachowie najczęściej wywodzą się z czterech profesji, z których każda niesie ze sobą potencjalną wartość, ale również ograniczenia.

Przewagą coachów zaczynających z pozycji trenera umiejętności miękkich może być doświadczenie w nawiązywaniu relacji, pokonywaniu oporu wobec zmiany, stosowanie narzędzi wspomagających działanie i osiąganie celów, znajomość funkcjonowania organizacji oraz problemów menedżerów różnych szczebli. Trudność może jednak sprawiać trenerom wyjście z roli nauczyciela, dawanie gotowych rozwiązań oraz koncentracja na indywidualnym kliencie.

Konsultanci HR pretendujący do roli coacha startują z solidnym zapleczem merytorycznym stanowiącym podstawę budowania rozwiązań oraz umiejętnościami komunikacyjnymi. Wyzwanie może stanowić dla nich wyzbycie się roli eksperta dostarczającego najlepsze rady oraz zaakceptowanie równorzędnej partnerskiej relacji coachingowej.

Atutem liderów jest doskonała znajomość realiów biznesowych i doświadczenie we wspieraniu rozwoju podwładnych. Trudność może stanowić dla nich wyzbycie się orientacji wyłącznie na wyniki opartej na kontroli i ocenianiu oraz budowanie opartej na zaufaniu relacji partnerstwa.

Terapeuci pragnący realizować się w roli coacha posiadają solidne fundamenty pracy z klientem – potrafią doskonale słuchać, patrzą na człowieka całościowo, umieją wyznaczać granice w relacji, znają aspekty etyczne pracy indywidualnej. Wyzwanie z jakim mogą się spotkać to wyzbycie się chęci naprawiania i zaakceptowanie, że klient posiada zasoby i możliwości potrzebne do rozwoju i zmiany. Trudność może stanowić dla terapeutów także zrozumienie specyfiki środowiska biznesowego.

W zależności od tego czy jesteś studentem dopiero planującym swoją ścieżkę zawodową, czy wywodzisz się z jednej z czterech wyżej wymienionych profesji możesz wybrać inną drogę rozwoju w kierunku zawodu coacha.

Niektórzy kształcą się intuicyjnie poprzez samodzielnie dobraną literaturę, rozwijanie umiejętności, korzystanie niekiedy z wiedzy psychologicznej, bazowanie na własnych doświadczeniach. Istnieją także szkolenia wewnątrz firm podczas których master coachowie z wieloletnim doświadczeniem kształcą coachów firmowych.

Najbardziej znaną formą rozwoju do roli coacha są szkoły i kursy podyplomowe, które różnią się programem, metodologią, czasem trwania, czy akredytacją.

• Podejście filozoficzne – coaching czerpie z różnych dyscyplin i podejść, najczęściej opierając się na psychologii pozytywnej. Program odzwierciedla preferowane przez twórców podejście do natury człowieka, zasad jego rozwoju i uczenia się. Warto więc zwrócić uwagę, aby podstawowe założenia kursu były zgodne z naszym podejściem i wartościami.
• Program – należy zwrócić szczególną uwagę, czy treści, ćwiczenia i narzędzia zawarte w programie odnoszą się do praktycznego wykorzystania ich w coachingu. Istnieją programy zawierające wiedzę wprowadzającą z zakresu psychologii, rozwoju i uczenia się ludzi dorosłych, które będą bardziej wartościowe dla osób wywodzących się z innych branży (np. sprzedażowej). Osoby z wykształceniem psychologicznym lub posiadające dużą praktykę w tym zakresie prawdopodobnie bardziej skorzystają z kursów skoncentrowanych na ćwiczeniach praktycznych technik coachingowych, pracy na specyficznych przypadkach i sytuacjach spotykanych w relacji coachingowej.

• Specjalizacja szkoły – coaching osobisty, biznesowy, grupowy, a może telefoniczny? Jeśli wiesz w jakim kierunku chcesz iść warto wybrać szkołę z taką specjalizacją. Niektóre szkoły oferują przegląd różnych podejść coachingowych co może być pomocne w ostatecznym wyborze własnej ścieżki.
• Model kompetencyjny coacha – przedstawia najważniejsze kompetencje i postawy coacha na różnych poziomach zaawansowania. Wskazuje na jakie kompetencje szkoła kładzie szczególny nacisk i jakie są oczekiwane efekty kursu.
• Metody szkoleniowe – najważniejsza jest różnorodność metod – ćwiczenia pod okiem trenera i praca indywidualna, praca grupowa – obserwacja i czerpanie z doświadczeń innych osób. Wiele szkół łączy metody tradycyjne z wykorzystaniem technologii i e-learningu. Ważny jest również stosunek praktyki do teorii, który w większości szkół wynosi 70% do 30% lub 80% do 20%.
• Czas trwania kursu – kursy dostępne na rynku trwają od kilku dni do 2 lat w systemie co 2-3 miesięcznych kilkudniowych spotkań. Kursy 2-3 dniowe mogą być dobrą propozycją dla coachów, którzy chcą doskonalić swoje umiejętności, poznawać nowe narzędzia i metody pracy. Dłuższe kursy pozwalają z kolei praktykować zdobywane na spotkaniach umiejętności pomiędzy zjazdami. Dają również czas na podjęcie świadomej i przemyślanej decyzji dotyczącej dalszego rozwoju w roli coacha. Kursy akredytowane przez ICF obejmują zazwyczaj od 120 do 160 godzin.
• Cena kursu coachingowego – udział w kursie coachingowym to poważna inwestycja, która już na wstępie weryfikuje motywację i determinację związaną z kształceniem się w tym zawodzie. Ceny wahają się od 4,5 do 20 tysięcy złotych. Egzamin może kosztować nawet 1-1,5 tysiąca złotych, więc warto sprawdzić czy jest wliczony w cenę. Niektóre szkoły oferują atrakcyjne możliwości finansowania, ratalnych spłat lub zniżek dla studentów.
• Superwizja coachingu i wsparcie mentora – w stawaniu się coachem niezwykle istotna jest obiektywna informacja zwrotna od doświadczonego profesjonalisty – coacha i superwizora. Superwizja jest przestrzenią oceny kompetencji coacha, dzielenia się przemyśleniami z superwizorem i szukania nowych rozwiązań, opracowywania strategii własnego rozwoju coacha oraz podtrzymywania energii i motywacji. Pomaga zapewnić wysoką jakość usług coachingowych.
• Coaching w roli klienta – postawienie się w roli klienta coachingu – przyjęcie perspektywy klienta, zrozumienie jego sytuacji i odczuć stanowi ważny punkt rozwoju coacha. W zależności od szkoły może być realizowany przez doświadczonego coacha, lub współuczestnika kursu. Niektóre szkoły zalecają odbywanie własnego coachingu poza szkołą.
• Certyfikacja coacha – ważne, aby certyfikat nie tylko potwierdzał uczestnictwo w kursie, ale także zdobycie określonych kwalifikacji potwierdzone egzaminem. Przy czym wymagania egzaminacyjne są bardzo różne – od egzaminów wyłącznie teoretycznych, poprzez przeprowadzenie jednej sesji na forum grupy, do udokumentowania kilkudziesięciu godzin odpłatnych sesji z klientami. Niektóre szkoły posiadają również certyfikację zewnętrzną. Warto pamiętać, że na rodzaj certyfikatu patrzą raczej inni coachowie. Klienci indywidualni rzadko sprawdzają czy coach w ogóle posiada certyfikat. Firmy natomiast zwracają uwagę na potwierdzenie kwalifikacji, ale już nie na rodzaj uzyskanego certyfikatu.
• Akredytacja kursu – niektóre ośrodki szkoleniowe i szkoły wyższe posiadające swój autorski program samodzielnie potwierdzają jego jakość poprzez tzw. akredytację lokalną.
• Akredytacja wewnętrzna to licencja określonej szkoły – wówczas akredytator przekazuje wiedzę partnerom szkoły, trenując prowadzących i dbając o jakość zgodną z ustalonymi standardami np. CoachU, CoachWise.
• Akredytacja zewnętrzna – potwierdza jakość i zgodność programu, modelu, procedur, prowadzących wobec międzynarodowych standardów – International Coach Federation (ICF), Erickson Coaching International, European Coaching Institute (ECI), European Mentoring and Coaching Council (EMCC). Taką akredytację posiadają między innymi odpowiednio: Corporate CoachU w Warszawie (ICF), Wszechnica UJ w Krakowie (Erickson), Noble Manhattan w całej Polsce (ECI), Normann Bennet Academy w Warszawie (w trakcie starań o EMCC).

Im bardziej niezależna instytucja akredytująca tym bardziej bezstronna ocena, a tym samym gwarancja wyższej jakości kształcenia. Polskie szkoły najczęściej posiadają akredytacje ICF, ICC (International Coaching Community), ECI, EMCC, European Association for NLP. Stowarzyszenia te w większości oferują także akredytacje dla indywidualnych coachów.

Przeciwnicy zewnętrznych akredytacji uważają, że standardy wypracowane na polskim rynku nie odbiegają od tych międzynarodowych.

Rozważając rozwój w roli coacha zastanów się czy jesteś gotowy podjąć wyzwanie edukacyjne, czasowe i finansowe związane z przygotowaniem się do tej profesji. Jakie zasoby potrzebne do stania się profesjonalnym coachem już posiadasz? Co musisz zrobić, aby zdobyć inne potrzebne Ci umiejętności, wiedzę oraz wykształcić postawy? W jakim obszarze chcesz się realizować jako coach? Mam nadzieję, że ten krótki przewodnik pomoże Ci w podjęciu najlepszej dla Ciebie decyzji.



Opracowano na podstawie:

• Kołodkiewicz Magdalena (2009) Raport - Szkoła dla coacha. Pod patronatem Komisji Coachingu przy Polskiej Izbie Firm Szkoleniowych