Osobowość stanowi stały wzór myślenia, zachowania i emocji charakterystyczny dla danego człowieka, czyli odpowiednik tego, co w języku potocznym nazywamy charakterem. Można ją uznać za specyficzny rodzaj podpisu, którym jednostka autoryzuje szeroki wachlarz swoich działań. Kształtuje się powoli, przynajmniej do dwudziestego roku życia, zwyczaj jeszcze dłużej, z trudem również ulega zmianom i częściej mamy do czynienia z wpływem osobowości na różne sytuacje, niż na odwrót.
Osobowość powstaje po części na bazie materiału genetycznego, który dziedziczymy (ogólna odziedziczalność osobowości równa się 40%), ale ulega zmianom pod wpływem otoczenia, zwłaszcza tak zwanego środowiska specyficznego, innego dla każdego człowieka.
Istotą zaburzeń osobowości jest pojawienie się i uporczywe trwanie niefunkcjonalnych, błędnych sposobów postrzegania, myślenia i komunikacji ze światem, których podłożem są odbiegające od normy przekonania jednostki na temat rzeczywistości. Rodzi się i utrwala sztywny schemat nieprzystosowawczych zachowań upośledzających działania i wywołujących intensywne cierpienie.
Nie diagnozuje się zaburzenia osobowości przed szesnastym rokiem życia.
Zaburzenia osobowości dzielą się na kilka grup, które z kolei obejmują poszczególne typy:
Grupa A zawiera zaburzenia dziwaczne i ekscentryczne. Osoby dotknięte nimi prezentują się otoczeniu jako dziwne, niesamowite, bywają wyobcowane, odnoszą się też do innych ludzi z dużą dozą podejrzliwości i nieufności.
Grupa B obejmuje zaburzenia dramatyczne i niekonsekwentne, zdominowane przez impulsywnośći emocjonalność. Często towarzyszą im też zachowania aspołecze.
Grupa C łączy zaburzenia obawowe i lękowe. Problemów diagnostycznych nastręcza odróżnienie tych problemów od zaburzeń lękowych.
Istnieją też zaburzenia osobowości, nie mieszczące się w omówionych powyżej grupach.
Objawy
Według klasyfikacji DSM-IV diagnoza zaburzenia osobowości wymaga spełnienia pięciu kryteriów:
problemy ujawniają się przynajmniej w dwóch z następujących obszarów: poznanie, emocje, relacje międzyludzkie, kontrola odruchów;
kanon problematycznych zachowań musi być trwały, nieelastyczny i obejmować szerokie spectrum sytuacji osobistych oraz społecznych;
zaburzenia powodują znaczne cierpienie i prowadzą do stanu rozpaczy oraz dysfunkcji wymagających interwencji specjalisty;
problemy są długotrwałe, a ich początki sięgają okresu dojrzewania lub wczesnej dorosłości, nigdy późniejszego okresu życia;
nie dają się wyjaśnić innymi zaburzeniami psychicznymi.Można diagnozować zaburzenia osobowości niezależnie od innych chorób psychicznych.
Przyczyny zaburzeń osobowości
Zaburzenia osobowości stanowią wynik interakcji pomiędzy wrodzoną wrażliwością człowieka na jakieś czynniki a dysfunkcjonalnym otoczeniem, które wymusza odbiegające od normy zachowania. Zachowania te są zatem nabyte, więc można się ich pozbyć.
Z punktu widzenia biologii zaburzenia osobowości bywają dziedziczone, zwłaszcza w rodzinach dodatkowo obciążonychschizofrenią, psychozami i zaburzeniami afektu. Neurobiologicznym podłożemmoże być– widoczna w EEG w płacie skroniowym- mniejsza aktywność rejonów mózgu związanym z przeżywaniem emocji.
Do czynników społeczno – kulturowych podnoszących ryzyko zaburzeń osobowości zaliczyć można urazowe przeżycia z wczesnego dzieciństwa, zwłaszcza molestowanie seksualne, maltretowanie, zaniedbanie.
Leczenie zaburzeń osobowośći
Zaburzenia osobowości, zwłaszcza z grupy A i B, są bardzo odporne na leczenie- to właśnie ich oporność bywa dla klinicystów wskazówką diagnostyczną. Osoby cierpiące rzadko same zgłaszają się na terapię, często natomiast przyprowadzają kogoś ze swojego otoczenia- partnera, dziecko-kto nie był w stanie dłużej prawidłowo funkcjonować w obecności zaburzonego.
Podstawowym ratunkiem wydaje się terapia, w pewnych przypadkach dodatkowo wsparta leczeniem farmakologicznym (leki przeciwpsychotyczne dla zaburzenia antyspołecznego, antydepresanty dla borderline), które zwykle przynosi efekt umiarkowany, ale ułatwiający oddziaływania terapeutyczne.
Obiecująca, zwłaszcza dla zaburzeń osobowości z pogranicza, wydaje się terapia dialektyczna zachowania (odmiana poznawczo - behawioralnej), mająca na celu nauczenie pacjenta radzenia sobie z negatywnymi emocjami i przeżywania ich bez gwałtownych zachowań.
Leczenie zaburzeń z grupy C (lękowych)przynosi najlepsze rezultaty, ponieważ są one bardziej podatne na wszelkie formy leczenia (szpitalne i ambulatoryjne), niż zaburzenia pozostałych grup. Dobrze sprawdza się w ich przypadku konfrontacyjna terapia krótkoterminowa czy terapie grupowe.
Zaburzenie osobowości- jak sobie pomóc
Jeśli nie dostrzegasz problemu, ale Twoi bliscy skarżą się, że trudno z Tobą żyć-wysłuchaj ich, zastanów się, może mają rację i niepokoją się o Ciebie.
Zgłoś się do specjalisty, istnieją testy, które pomogą w wykryciu ewentualnych zaburzeń i problemów.Pomyśl, jak bardzo terapia może podnieść jakość Twojego życia.
Jak pomóc bliskiej osobie z zaburzeniem osobowości
Przyjmij fakt, że osoby z zburzeniami osobowości rzadko same uważają, że mają problem- nie widzą potrzeby zmiany, a winą za własne problemy obarczają innych.
Jeśli Ty widzisz taką potrzebę, postaraj się uświadomić cierpiącemu problem, nakłonić do diagnozy a następnie leczenia.
Pamiętaj, że chory może niejako przenieść swoje zaburzenie na Ciebie i uznać, że to Ty wymagasz pomocy.Stawiaj wyraźne granice, nie pozwalaj ich przekraczać, Ty najlepiej wiesz, ile zdołasz wytrzymać.
Statystyki
Szacuje się, że w biegu całego życia 10-13% ludzi spełnia kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości. Występują one z podobną częstotliwością u mężczyzn i u kobiet, choć mężczyźni częściej cierpią na zaburzenie antyspołeczne, kobiety zaś na borderline. Zaburzenia osobowości częściej występują w środowisku miejskim i wśród grup o niskim statusie społecznym i ekonomicznym.
Chcesz być na bieżąco z wydarzeniami i newsami psychologicznymi?
Zapisz się do newslettera!
Serwis na swoich stronach www wykorzystuje m.in. pliki cookies w celu zapewnienia Ci maksymalnego komfortu podczas przeglądania serwisu i korzystania z usług. Jeśli kontynuujesz przeglądanie naszej strony bez zmiany ustawień przeglądarki, przyjmujemy, że wyrażasz zgodę na użycie tych plików. Jednak zawsze możesz zmienić ustawienia przeglądarki decydujące o ich użyciu.
Dowiedź się więcej