Depresja wciąż jawi się dla wielu ludzi jako choroba co najmniej tajemnicza. Niektórzy uznają, że jest ona zaburzeniem, które dotyka tylko ludzi o słabej kondycji psychicznej, nie grozi więc tak zwanym „normalnym”. Inni traktują ją wręcz w kategoriach kaprysu czy zachcianki, dzięki której osoba „mająca depresję” może na jakiś czas uciec od obowiązków społecznych, rodzinnych czy zawodowych. Bardzo często również mylimy przyczyny tej choroby z jej skutkami, uważając na przykład, że powodem depresji może być brak silnej woli czy motywacji.
Biologia, geny, neuroprzekaźniki...
Do powstania depresji mogą prowadzić czynniki natury biologicznej. Należy uwzględnić tutaj wyposażenie genetyczne danej osoby i fakt, że depresja bywa chorobą przekazywaną z pokolenia na pokolenie, można ją odziedziczyć po rodzicach czy dziadkach, a występowanie tego zaburzenia u krewnych podnosi ryzyko zachorowalności wśród pozostałych członków rodziny. Ważnym predyktorem jest nieprawidłowy, zbyt niski poziom subastancji chemicznych w mózgu, zwanych neuroprzekaźnikami czy neurotransmiterami - serotoniny, dopaminy czy noradrenaliny. Prawdopodobieństwo wystąpienia depresji jest również związane ze zmianami strukturalnymi w mózgu (badania wskazują między innymi na zmniejszenie hipokampa).
Środowisko a powstawanie depresji
Jednak nie można wskazać na parametry biologiczne jako jedyne przyczyny depresji. Geny determinują w pewien sposób rozwój jednostki, jednak środowisko - rozumiane jako pole życia człowieka - odgrywa również znaczącą rolę. Zazwyczaj mamy do czynienia z interakcją czynników stojących po stronie osoby, czyli czynników wewnętrznych z czynnikami zewnętrznymi. Innymi słowy: biologia stanowi grunt, na którym pod wpływem odpowienich warunków (wydarzeń, okoliczności) może rozwinąć się depresja (ale nie musi).
Depresja jako reakcja
Owe wydarzenia czy okoliczności zewnętrzne, będące najczęściej "wyzwalaczami" depresji można przyporządkować do kilku głównych grup.
1. Utrata cenionej wartości - miłości, przyjaźni, pracy, zdrowia, pozycji zawodowej czy choćby marzenia, ideału. Utrata zazwyczaj wyzwala psychologiczny proces żałoby, niekoniecznie związany ze śmiercią bliskiej osoby.
2. Silny i długotrwały stres - nadmiar kortyzolu, zwanego hormonem stresu, zdaniem naukowców wpływa toksycznie na układ nerwowy. Co więcej, doświadczenia stresowe kumulują się i dają o sobie znać nawet po upływie wielu miesięcy a nawet lat. Stąd osoba, która w przeszłości doświadczała wydarzeń i sytuacji przerastających jej możliwości radzenia sobie, może na obiektywnie niewielkie trudności zareagować bardzo silnie, wręcz nieadekwatnie.
3. Uzależnienia - od substancji psychoaktywnych czy czynności (seks, hazard, gry komputerowe, zakupy). Depresja jest w zasadzie nieodłącznym towarzyszem uzależnienia czy nadużywania. Pojawia się najwyraźniej w stanach abstynencyjnych. Ponieważ żadne uzależnienie nie jest obojętne dla układu nerwowego, depresja może pojawić się nawet po latach od wyleczenia.
4. Oczekiwania, które nie znajdują spełnienia. Częstokroć przyczyną depresji są zawiedzione oczekiwania, czyli żywione przez nas nadzieje, na przykład na udany związek, na lepszą pracę, na polepszenie dotychczasowego statusu finansowego.
5. Konflikty, zwłaszcza z najbliższymi, rodziną czy przyjaciółmi, jak również ze współpracownikami czy przełożonymi. Brak porozumienia skutkuje poczuciem osamotnienia i niezrozumienia, często również bezsilności.
6. Choroby i dolegliwości fizyczne, na przykład nowotwory, cukrzyca, choroby serca czy tarczycy. Depresja może towarzyszyć każdemu długotrwałemu niedomaganiu, niepełnosprawności, chronicznemu bólowi.
7. Przyjmowanie niektórych rodzajów farmaceutyków, na przykład regulujących wysokie ciśnienie krwi.
8. Trauma czyli przeżycie ostrego i nagłego urazu psychicznego, wobec którego zawodzą dotychczasowe sposoby radzenia sobie i regulacji emocjonalnej. Nagła śmierć, wypadek komunikacyjny, katastrofa naturalna (powódź, trzęsienie ziemi), doświadczenie przemocy czy wykorzystania seksualnego to również częste przyczyny depresji.
9. Wszelkie znaczące wydarzenia, nawet pozytywne jak urodzenie dziecka czy zawarcie małżeństwa, które burzą ustalony porządek życia i wymagają adaptacji do nowej sytuacji.
Osobowość
Nie należy również bagatelizować czynników osobowościowych czy też temperamentalnych, jako ewentualnych przyzczyn zachorowania na depresję. Pod psychologicznym pojęciem osobowości kryje się to, co w języku potocznym zwykliśmy określać jako charakter. Składają się nań rozliczne cechy, na przykład stabilność/niestabilność emocjonalna. Pewne rysy osobowościowe, jak zaniżona samoocena, podnoszą ryzyko zachorowania na depresję. Wyodrębnia się również zaburzenie osobowości znane jako "osobowość depresyjna", cechująca się chronicznym pesymizmem, uczuciem dysforii oraz nadmiernym krytycyzmem w stosunku do siebie i otoczenia.