Zespół odstawienia alkoholu pojawia się po zaprzestaniu intensywnego picia, zazwyczaj w ciągu 24-48 godzin. U niektórych pacjentów ma łagodne objawy, inni doświadczają bardziej nasilonych dolegliwości lub powikłań, które wymagają hospitalizacji i leczenia farmakologicznego. Nagłe zaprzestanie spożywania alkoholu przez osoby uzależnione może w skrajnych przypadkach prowadzić do delirium tremens oraz śmiertelnych drgawek.
Jak powstaje alkoholowy zespół abstynencyjny?
Alkohol należy do grupy depresantów, czyli substancji narkotycznych, które wywołują spowolnienie funkcjonowania układu nerowego. Dzieje się tak, ponieważ etanol wpływa na neuroprzekaźniki (substancje chemiczne, za pomocą których komunikują się neurony) w mózgu. Ostre czy jednorazowe spożycie alkoholu wzmacnia neuroprzekaźniki hamujące (na przykład kwas GABA), hamuje zaś neuroprzekaźniki pobudzające (na przykład glutaminian). Jednak regularne nadużywanie alkoholu powoduje nadreaktywność receptorów glutaminianu i niereaktywność receptorów GABA, co prowadzi do tolerancji alkoholu, a w przypadku jego braku - objawów odstawienia. Chociaż poziom GABA rośnie podczas abstynencji objawy odstawienia utrzymują się z powodu małej wrażliwości jego receptorów.
Kliniczne objawy odstawienia alkoholu obejmują :
- lęk
- drżenie kończyn
- pobudzenie psychoruchowe
- bóle głowy
- dezorientację
- majaczenie
- halucynacje (dotykowe, wzrokowe, słuchowe)
- bezsenność
- jadłowstręt, nudności, wymioty
- pocenie
- nietrzymanie moczu
- tachykardię
- nadciśnienie
- stan podgorączkowy
- przyspieszenie oddechu.
Delirium tremens
Delirium tremens jest najpoważniejszym objawem odstawienia alkoholu. Charakteryzuje się zaburzeniami świadomości i zmianami funkcji poznawczych. Towarzyszy im zaostrzenie objawów układu autonomicznego : pocenie się, nudności, kołatanie serca i drżenie oraz
narastanie objawów psychologicznych, w tym lęku.
Delirium tremens występuje u około 5% pacjentów hospitalizowanych z powodu odstawienia. Może prowadzić do dalszych komplikacji, pojawienia się drgawek lub powikłań medycznych (zapalenie płuc, zaburzenia rytmu serca lub zawału mięśnia sercowego), lub nawet do śmierci. Starsze badania sugerowały śmiertelność 20%, ale przy odpowiednim leczeniu liczba ta nie powinna przekraczać 1%.
Leczenie
Podstawą leczenia są benzodiazepiny, czyli leki uspokajające i przeciwlękowe, diazepam i lorazepam. Niekiedy stosuje się środki neuroleptyczne (przeciwpsychotyczne) jako uzupełnienie benzodiazepin, gdy te ostatnie nie kontrolują wytarczająco pobudzenia czy zaburzeń percepcji, haloperidol i chlorpromazynę. W leczeniu zespołu odstawienia pomocne bywają również leki przeciwpadaczkowe, zwłaszcza zawierające karbamazepinę.