Kary czy bezstresowe wychowanie?

W procesie wychowania prędzej czy później może pojawić się wątpliwość jak dobrze wychowywać dziecko. Czy należy wychowywać bezstresowo, czy stosować system kar. Wybór nie musi być tak kategoryczny. Wielu z nas wie, że kary w wychowaniu dzieci nie są najlepszym pomysłem. Jednak co można wybrać zamiast karania?

Rezygnacja z kar

Jeśli jesteśmy przyzwyczajeni do karania, to początkowo może nie być łatwo z niego zrezygnować. Bo co właściwie zrobić, kiedy dzieci zachowują się niegrzecznie? Jeśli ignorują rodziców lub robią im na przekór? Rezygnacja z kar w pierwszej chwili może napawać nas lękiem. Mogą pojawić się obawy, że jeśli przestaniemy stosować kary, to dzieci wejdą nam na głowę i nie będziemy mieć nad nimi żadnej kontroli. Mogą pojawić się wątpliwości, że dzieci wychowywane bez kar nie będą w ogóle wiedziały co powinny robić, a czego powinny unikać. 




Zastanówmy się jednak chwilę nad tym, jak na nas działały kary w przeszłości. Wspomnienia kar, których doświadczyliśmy w dzieciństwie nie są najprzyjemniejszymi wspomnieniami. Kary mogą wywoływać u dzieci złość, nienawiść, agresję, chęć zemsty, a także powodować poczucie winy i bezwartościowości lub w najlepszym wypadku skutkować oporem. Dziecko powinno ponosić konsekwencje za niewłaściwe zachowanie. Konsekwencja nie jest równoznaczna z karą. Kary są nieskuteczne, dlatego że wywołują rozterki. Dziecko koncentruje się na odwecie, co pozbawia je możliwości przeżywania procesów wewnętrznych, które uświadamiają popełniony błąd.

Świadome i dojrzałe rodzicielstwo polega na:

• mówieniu o uczuciach, które wywołało zachowanie dziecka

W sytuacji, w której dziecko zachowuje się w sposób, na jaki się nie godzimy, powiedzmy, co czujemy. Wyraźmy i nazwijmy swoje emocje – np. smutek, złość, lęk.

• wyrażaniu jasnego sprzeciw

Zareagujmy, kiedy rozmawiamy przez telefon i dziecko krzyczy. Jeśli mimo próśb o mówienie cicho dziecko nie zmienia swojego zachowania, przerwijmy rozmowę i powiedzmy dziecku wyraźnie, że nie podoba nam się kiedy krzyczy.

• pokazywaniu sposobu w jaki dziecko może naprawić szkodę

Wyobraźmy sobie sytuację, w której dziecko podczas bardzo energicznej zabawy zrzuciło nasz ulubiony wazon. Skuteczną strategią będzie zachęcenie dziecka do przyklejenia ułamanego elementu wazonu (z pomocą osoby dorosłej).

• dawaniu dziecku wybór

W sytuacji, gdy dziecko korzysta z rodzinnej kolekcji płyt cd i nie wkłada płyt do pudełek możemy dać dziecku wybór: albo będzie ono odkładało cd do właściwych pudełek albo będzie słuchało muzyki jedynie przez radio.

• mówieniu o oczekiwaniach

Posługując się przykładem powyżej można również zastosować tutaj sposób mówienia o oczekiwaniach. Dobrą metodą będzie wyrażenie swojego niezadowolenia i poinformowanie dziecka, że oczekujemy, że będzie odkładało płyty do opakowań.

• dawaniu dziecku zadań, w których może pomóc i wykazać się

Jeśli dziecko chce w domu grać w piłkę, a podczas zakupów biega między półkami, to dobrym sposobem będzie zaangażowanie dziecka odpowiednio w pomoc przy obowiązkach domowych (sprzątanie, ścieranie kurzu) i robieniu zakupów (wyznaczenie konkretnych produktów spożywczych, które ma za zadanie przynieść nam dziecko).

• stosowaniu konsekwencji zamiast kar

Kiedy wcześniejsze metody nie skutkują należy pozwolić, aby dziecko odczuło konsekwencje swojego zachowania. Jeśli mimo stosowanych strategii i jasno postawionych oczekiwań, dziecko nie przychodzi do domu o umówionej godzinie, to przy kolejnej jego prośbie o wyjście nie zgadzamy się na nie. Następnego dnia pozwalamy dziecku wyjść i ponownie prosimy o przyjście na czas. Zamiast zastosowania kary należy pozwolić, aby dziecko odczuło konsekwencję swojego zachowania.

Jako rodzic mamy za zadanie wskazać dziecku w czym może nam pomóc. Dobrym sposobem będzie zaangażowanie dziecka w pomoc, aby poczuło się ważne i miało zadanie do wykonania. Jeśli nie wyrażamy zgody na jakieś zachowanie jasno o tym powiedzmy, ale nie atakujmy charakteru naszego dziecka. Mówmy otwarcie o tym, że coś nam się nie podoba, co czujemy i jakie mamy oczekiwania. Zaproponujmy dziecku wybór. Pozwólmy mu decydować o sobie i ponosić konwencje tych decyzji.



Bibliografia:

• Faber, A., Mazlish, E. (1993). Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina od Poznań, Inc.