Co to jest - Zespół Aspergera?

Zespół Aspergera należy do uogólnionych zaburzeń rozwojowych (do tej grupy zalicza się także autyzm, za którego łagodniejszą odmianę kiedyś go uważano). Charakteryzuje się znacznym i długotrwałym upośledzeniem funkcjonowania społecznego, kontaktów z innymi ludźmi, interakcji z otoczeniem, co nieuchronnie niesie ze sobą wykluczenie, izolację i samotność. Specyficzny dla chorych na zespół Aspergera jest fakt, że choć odczuwają oni emocje równie silne jak wszyscy inni, nie potrafią ich odczytywać, ani łączyć reakcji emocjonalnych z odczuciami (nie wiedzą, że płacz oznacza cierpienie, a śmiech radość). Bywają zatem błędnie oceniani jako pozbawieni uczuć wyższych.

Chorym na zespół Aspergera obca jest empatia, są skoncentrowani na sobie, mają problem z odbieraniem szeroko pojętego kodu społecznego, wyrażanego poprzez niewerbalne wskazówki, takie jak postawa ciała, ton głosu, specyficzne słowa. Ze względu na niewielkie nasilenie zaburzeń, diagnoza zaburzenia następuje zazwyczaj w późnym dzieciństwie, kiedy dziecko rozpoczyna naukę w szkole.

Zespół Aspergera trwa przez całe życie, choć wraz z upływem czasu część objawów łagodnieje. Zespołowi Aspergera często współtowarzyszą inne zaburzenia. Chorzy mają większą podatność na schizofrenię, ADHD, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, tiki, depresję, zaburzenia lękowe.

Objawy tego zaburzenia mogą mieć różne nasilenie - od prawie niewidocznych, aż do skrajnie nasilonych, uniemożliwiających normalne życie, pracę i zmuszających do przewlekłego leczenia. Stopień upośledzenia silnie zależy od środowiska, w jakim wychowało się dziecko, sposobów terapii, motywacji.

Objawy nasilają się zwykle w okresie dojrzewania i są wówczas najbardziej typowe, z biegiem rozwoju i kształtowania się indywidualnych cech mogą ulegać modyfikacji, często zaciemniając obraz zaburzenia, dlatego rozpoznanie w dorosłym wieku jest trudniejsze.

Oto główne objawy zespołu Aspergera:

• Zaburzenie interakcji międzyludzkich, niezdolność do prawidłowego funkcjonowania w sytuacjach społecznych, reakcje nieadekwatne do kontekstów, problemy z adaptacją w grupie, skłonność do popadania w konflikty.

• Nieświadomość własnych emocji, niemożność wyrażania ich poprzez gesty i mimikę, nieumiejętność odczytywania uczuć innych ludzi, trudności w komunikacji niewerbalnej, zachowywanie przesadnego dystansu fizycznego, unikanie kontaktu wzrokowego.

• Dziwaczne, rzucające się w oczy zachowania, nadaktywność, ekscentryczność.

• Stereotypowe, powtarzające się, rytualne zachowania, sztywne trzymanie się rutyny, ograniczona elastyczność myślenia, opór przed improwizowaniem, przesadna dbałość o szczegóły.

• Problemy z rozumieniem języka, zwłaszcza w zakresie metafor, żartów, ironii, sarkazmu, podtekstów, ukrytych znaczeń.

• Zakłócenia w posługiwaniu się mową, używanie dziwacznego, zawiłego, pseudonaukowego języka, trudności w stosowaniu mowy potocznej, niewłaściwa intonacja, problemy z zaimkami, mechaniczne powtarzanie słów, tzw. kalki językowe, trudności w dopasowaniu formy wypowiedzi do kontekstu, nadużywanie niektórych słów, stereotypie językowe.

• Zaburzenia rozwoju motorycznego (dyspraksja), mała sprawność, słaba koordynacja ruchowa, niskie umiejętności manualne,niezdarność ruchowa, sztywne kroki, niewyraźne pismo oraz rysunki, problemy z tańcem, pływaniem, prowadzeniem samochodu. Wolniejsze wykształcanie automatyzmów ruchowych.

• Częste, niekontrolowane wybuchy gniewu i agresji w odpowiedzi na brak zrozumienia ze strony otoczenia, niska tolerancja frustracji, nadwrażliwość na porażki. Stany lękowe.

• Problemy z realizacją zachowań celowych, nieumiejętność rozwiązywania problemów.

• Nadzwyczajna pamięć, dziecko potrafi powtórzyć to, co usłyszało lub przeczytało, ale niekoniecznie rozumie.

• Kolekcjonowanie, zbieranie, układanie (informacji, przedmiotów) - jakiekolwiek luki w konstrukcji powodują, że chory porzuca daną czynność lub odczuwa opór przed jej wykonywaniem.

• Zawężenie zainteresowań, specyficzne pasje, przybierające formę obsesji, przy jednoczesnym braku należytego zainteresowania innymi sprawami, głównie natury społecznej. Zazwyczaj zainteresowania takie dotyczą komputerów, co jest uzasadnione możliwością składowania i przetwarzania informacji- ulubionego zajęcia ludzi z tym zespołem.

• Nadwrażliwość lub niewrażliwość na bodźce zmysłowe, wyostrzenie dotyku, powonienia, słuchu,obniżony próg bólu.

Przyczyny nie są do końca znane, jednak ze względu na powtarzanie się tego zaburzenia u osób spokrewnionych mówi się o prawdopodobnym znaczeniu czynników natury genetycznej.

Ponadto upatruje się przyczyn w uszkodzeniach mózgu powstałych na drodze np.: toksoplazmozy, zatrucia metalami ciężkimi, dziecięcego porażenia mózgowego, urazów okołoporodowych, przebytych infekcji.

Nie istnieje zadowalające program leczenia Zespołu Aspergera, jednak łączenie poniższych metod pozwala poprawić funkcjonowanie i zredukować niepożądane zachowania:

• Specjalna edukacja odpowiadająca specyficznym potrzebom dzieci z Zespołem Aspergera.
• Modyfikacja zachowania – wzmacnianie zachowań pożądanych oraz eliminowanie problemów behawioralnych.
• Terapie mające na celu poprawę umiejętności funkcjonalnych np. terapia zajęciowa, terapia mowy.
• Terapie umiejętności społecznych – rozwijanie umiejętności społecznych, w tym odczytywania znaczeń werbalnych i niewerbalnych komunikatów.
• Leki – mogą być wykorzystywane do redukcji niektórych symptomów takich jak lęk, depresja, nadaktywność, zachowania obsesyjno-kompulsyjne.

Zespół Aspergera jest różnie oceniany przez osoby nim dotknięte, część akceptuje chorobę jako integralną część swojej osobowości lub uważa, że nie jest to schorzenie, bądź że potrafi obrócić je na swoją korzyść (np. wykorzystując niezwykłe zdolności). W terapii zaburzenia najważniejsza jest postawa, innymi słowy, by leczenie było skuteczne, chory musi chcieć podjąć wysiłek.

Problemy mogą zostać przezwyciężone, ale nie poprzez naturalny rozwój, tylko na drodze silnego własnego zaangażowania intelektualnego.

Zespół Aspergera występuje głównie (80% przypadków) u płci męskiej. 4 na 1000 dzieci w wieku 7-16 lat spełnia całkowicie kryteria zespołu Aspergera.