Sny mają psychologiczną wartość i olbrzymi potencjał terapeutyczny. U odstaw pracy z marzeniami sennymi leży założenie, iż wyjaśnienie i zrozumienie snu (odczytanie ukrytego znaczenia snu) przyczynia się do uzyskania wglądu i umożliwia integrację świadomych i nieświadomych warstw psychiki. Pozwala to uzyskać większą równowagę psychiczną.
Język marzeń sennych jest tajemniczy, polifoniczny, metaforyczny, symboliczny, emocjonalny, wymykający się logice myślenia linearnego i przyczynowości. Dlatego analiza i interpretacja marzeń sennych odwołuje się często do bogactwa kultury i sztuki (baśnie, mity, archetypy, literatura) a także uwzględnia aspekty filozoficzne i duchowe.
Język marzeń sennych jest tajemniczy, polifoniczny, metaforyczny, symboliczny, emocjonalny, wymykający się logice myślenia linearnego i przyczynowości. Dlatego analiza i interpretacja marzeń sennych odwołuje się często do bogactwa kultury i sztuki (baśnie, mity, archetypy, literatura) a także uwzględnia aspekty filozoficzne i duchowe.
Jakie były początki?
Historia interpretacji marzeń sennych sięga starożytności; najstarsze interpretacje snów, zapisane na glinianych tabliczkach, pochodzą z Mezopotamii z około 3000 lat p.n.e. Sny traktowano wówczas jako pochodzące od bogów czy demonów, a więc były zsyłane na osobę śpiącą z zewnątrz. Sny niosły przesłanie, były prorocze i symboliczne. Sny o negatywnej treści zsyłane były przez duchy śmierci i demony; takie sny zwiastowały nieszczęście, chorobę, zło. Nie omawiano takich snów i nie spisywano by nie potęgować ich mocy (współcześnie powiedzielibyśmy: by nie tworzyć i utrwalać transu problemowego).
Egipcjanie również traktowali sny jako pochodzące od bogów; senniki egipskie pochodzą z okresu 2000 lat p.n.e. W starożytnej Grecji wierzono, podobnie jak w Mezopotamii, że podczas snu bogowie odwiedzają śmiertelników i mogą pomóc w rozwiązaniu problemów, czy uzdrowieniu. Grecy licznie odwiedzali świątynię Asklepiosa w Epidaurus, spędzając tam noc w oczekiwaniu na uzdrawiający sen. I co ciekawe – rano wszyscy, którzy spali w świątyni, opowiadali sobie nawzajem sny! A więc już w starożytności nie wystarczyło „mieć sen”; wartością stało się opowiedzenie jego treści innym. Sen nabrał znaczenia relacyjnego.
W czasach starożytnych wszystkie kultury na ziemi, zamieszkujące wszystkie kontynenty, nadawały wielkie znaczenie snom i ich interpretacjom. Wspólna była idea, że marzenia senne rodzą się poza umysłem śniącego i pochodzą od wyższego bytu (bogów, duchów, demonów). W Azji i Ameryce wierzono, że podczas snu dusza opuszcza ciało i wędruje po różnych miejscach, rozmawia z duchami i bogami. W Afryce śniący mógł rozmawiać z członkami rodziny, żyjącymi i nieżyjącymi.Cytat z Talmudu: „Niezinterpretowany sen jest jak nieprzeczytany list”, podkreśla wagę odkrywania znaczenia snu. Ciekawa jest ewolucja w podejściu do snów (skąd pochodzą, co oznaczają, jak je rozumieć i interpretować) w okresie od I do XX wieku. Ramy artykułu uniemożliwiają zajęcie się tym szerzej.
Warto wspomnieć o czasach Wielkiej Inkwizycji, kiedy to chrześcijańską Europę ogarnęła obsesja polowania na złe duchy i diabły, które czyhały także na śpiących. W końcu w XIX w sen zaczęto traktować jako zjawisko wewnątrzpsychiczne. które od tego czasu stało się przedmiotem badań naukowych.
Sen we współczesnych nurtach psychoterapii
Teorie snów ojców psychoanalizy: Freuda, Junga i Adlera, nie stanowią oryginalnych odkryć, są raczej twórczym rozwinięciem starożytnych i późniejszych idei. Zajmując się snami jako rzeczywistością psychiczną, Freud odkrył/wprowadził pojęcie Nieświadomości, która zawiera nasze głębokie potrzeby, pragnienia, impulsy, trudne wspomnienia oraz konflikty psychiczne. Marzenie senne to scena, na której zabierają głos treści nieświadome. Analiza snów stała się dla Freuda drogą do poznania nieświadomych procesów umysłowych. Metodą wolnych skojarzeń dochodził, wspólnie z pacjentem, do odkrycia znaczenia snu. Podkreślał, że tylko śniący ma klucz do marzenia sennego.
Jung zwrócił uwagę na pozytywny i kreatywny charakter marzeń sennych, które mogą pomóc człowiekowi osiągnąć harmonię w życiu. A więc sen nie tyle jest zamaskowanym w symbolach przejawem ukrytych treści (Freud) co kreatywnym wyrazem psychiki, będącej w stanie uśpionej świadomości. Treści snu wyrażane są poprzez symbole indywidualne bądź zbiorowe (tzw. archetypy). W pracy z marzeniami sennymi Jung wykorzystywał baśnie, mity, średniowieczną alchemię, skojarzenia, archetypy, kontekst historyczny.
Adler zwrócił uwagę, iż sny ujawniają styl życia (charakter) indywidualny śniącego, tak jak wszelkie jego wytwory wyobraźni. Funkcją marzeń sennych jest zachowanie integralności wewnętrznej oraz utrzymanie poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa. Sny mają sens i cel (sen jest próbą rozwiązania problemów, zawiera wskazówki jak sobie poradzić). Sny mają duży związek z życiem na jawie.
Obecnie współistnieją różne teorie snów oraz koncepcje pracy z marzeniami sennymi. Ogólnie przyjmuje się, że:
1. sny mają czytelne i ukryte znaczenie i nie śnią się przypadkowo
2. treść snów odzwierciedla życie na jawie
3. marzenia senne pełnią funkcję adaptacyjną w życiu człowieka.
Sen w gabinecie psychoterapeuty
Śnienie snu, bycie nim i w nim, to jak bycie na koncercie symfonicznym, słuchanie muzyki i jednoczesne granie na wszystkich instrumentach wielkiej osobistej orkiestry. Analizowanie snu i interpretowanie jego znaczenia – to jak czytanie partytury. Kropki, kreski (nuty) i inne znaki na płaskim papierze. Dwa brzegi rzeki. Jak w wierszu Wisławy Szymborskiej: „Autotomia”
„W niebezpieczeństwie strzykwa dzieli się na dwoje:
Historia interpretacji marzeń sennych sięga starożytności; najstarsze interpretacje snów, zapisane na glinianych tabliczkach, pochodzą z Mezopotamii z około 3000 lat p.n.e. Sny traktowano wówczas jako pochodzące od bogów czy demonów, a więc były zsyłane na osobę śpiącą z zewnątrz. Sny niosły przesłanie, były prorocze i symboliczne. Sny o negatywnej treści zsyłane były przez duchy śmierci i demony; takie sny zwiastowały nieszczęście, chorobę, zło. Nie omawiano takich snów i nie spisywano by nie potęgować ich mocy (współcześnie powiedzielibyśmy: by nie tworzyć i utrwalać transu problemowego).
Egipcjanie również traktowali sny jako pochodzące od bogów; senniki egipskie pochodzą z okresu 2000 lat p.n.e. W starożytnej Grecji wierzono, podobnie jak w Mezopotamii, że podczas snu bogowie odwiedzają śmiertelników i mogą pomóc w rozwiązaniu problemów, czy uzdrowieniu. Grecy licznie odwiedzali świątynię Asklepiosa w Epidaurus, spędzając tam noc w oczekiwaniu na uzdrawiający sen. I co ciekawe – rano wszyscy, którzy spali w świątyni, opowiadali sobie nawzajem sny! A więc już w starożytności nie wystarczyło „mieć sen”; wartością stało się opowiedzenie jego treści innym. Sen nabrał znaczenia relacyjnego.
W czasach starożytnych wszystkie kultury na ziemi, zamieszkujące wszystkie kontynenty, nadawały wielkie znaczenie snom i ich interpretacjom. Wspólna była idea, że marzenia senne rodzą się poza umysłem śniącego i pochodzą od wyższego bytu (bogów, duchów, demonów). W Azji i Ameryce wierzono, że podczas snu dusza opuszcza ciało i wędruje po różnych miejscach, rozmawia z duchami i bogami. W Afryce śniący mógł rozmawiać z członkami rodziny, żyjącymi i nieżyjącymi.Cytat z Talmudu: „Niezinterpretowany sen jest jak nieprzeczytany list”, podkreśla wagę odkrywania znaczenia snu. Ciekawa jest ewolucja w podejściu do snów (skąd pochodzą, co oznaczają, jak je rozumieć i interpretować) w okresie od I do XX wieku. Ramy artykułu uniemożliwiają zajęcie się tym szerzej.
Warto wspomnieć o czasach Wielkiej Inkwizycji, kiedy to chrześcijańską Europę ogarnęła obsesja polowania na złe duchy i diabły, które czyhały także na śpiących. W końcu w XIX w sen zaczęto traktować jako zjawisko wewnątrzpsychiczne. które od tego czasu stało się przedmiotem badań naukowych.
Sen we współczesnych nurtach psychoterapii
Teorie snów ojców psychoanalizy: Freuda, Junga i Adlera, nie stanowią oryginalnych odkryć, są raczej twórczym rozwinięciem starożytnych i późniejszych idei. Zajmując się snami jako rzeczywistością psychiczną, Freud odkrył/wprowadził pojęcie Nieświadomości, która zawiera nasze głębokie potrzeby, pragnienia, impulsy, trudne wspomnienia oraz konflikty psychiczne. Marzenie senne to scena, na której zabierają głos treści nieświadome. Analiza snów stała się dla Freuda drogą do poznania nieświadomych procesów umysłowych. Metodą wolnych skojarzeń dochodził, wspólnie z pacjentem, do odkrycia znaczenia snu. Podkreślał, że tylko śniący ma klucz do marzenia sennego.
Jung zwrócił uwagę na pozytywny i kreatywny charakter marzeń sennych, które mogą pomóc człowiekowi osiągnąć harmonię w życiu. A więc sen nie tyle jest zamaskowanym w symbolach przejawem ukrytych treści (Freud) co kreatywnym wyrazem psychiki, będącej w stanie uśpionej świadomości. Treści snu wyrażane są poprzez symbole indywidualne bądź zbiorowe (tzw. archetypy). W pracy z marzeniami sennymi Jung wykorzystywał baśnie, mity, średniowieczną alchemię, skojarzenia, archetypy, kontekst historyczny.
Adler zwrócił uwagę, iż sny ujawniają styl życia (charakter) indywidualny śniącego, tak jak wszelkie jego wytwory wyobraźni. Funkcją marzeń sennych jest zachowanie integralności wewnętrznej oraz utrzymanie poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa. Sny mają sens i cel (sen jest próbą rozwiązania problemów, zawiera wskazówki jak sobie poradzić). Sny mają duży związek z życiem na jawie.
Obecnie współistnieją różne teorie snów oraz koncepcje pracy z marzeniami sennymi. Ogólnie przyjmuje się, że:
1. sny mają czytelne i ukryte znaczenie i nie śnią się przypadkowo
2. treść snów odzwierciedla życie na jawie
3. marzenia senne pełnią funkcję adaptacyjną w życiu człowieka.
Sen w gabinecie psychoterapeuty
Śnienie snu, bycie nim i w nim, to jak bycie na koncercie symfonicznym, słuchanie muzyki i jednoczesne granie na wszystkich instrumentach wielkiej osobistej orkiestry. Analizowanie snu i interpretowanie jego znaczenia – to jak czytanie partytury. Kropki, kreski (nuty) i inne znaki na płaskim papierze. Dwa brzegi rzeki. Jak w wierszu Wisławy Szymborskiej: „Autotomia”
„W niebezpieczeństwie strzykwa dzieli się na dwoje:
jedną siebie oddaje na pożarcie światu,
drugą sobą ucieka.
Rozpada się gwałtownie na zgubę i ratunek,
Rozpada się gwałtownie na zgubę i ratunek,
na grzywnę i nagrodę, na co było i będzie.
………………………………………………..
Potrafimy się dzielić, och prawda, my także.
………………………………………………..
Potrafimy się dzielić, och prawda, my także.
Ale tylko na ciało i urwany szept.
Na ciało i poezję.
Po jednej stronie gardło, śmiech po drugiej,
Po jednej stronie gardło, śmiech po drugiej,
lekki, szybko milknący.”
……………………………………………. *
Z własnej praktyki psychoterapeutycznej mogę powiedzieć, że niemal w każdym procesie terapii pojawia się na sesji SEN. Już sam ten fakt zaciekawia i skłania do pytań: o czym jest ten sen? dlaczego właśnie teraz? jakie to może mieć znaczenie, że właśnie na tym etapie terapii ? Jakie sen ma znaczenie dla pacjenta, dla terapeuty i dla relacji terapeutycznej? O czym sen nie mówi? Itd. Czy dzielenie się snem z psychoterapeutą jest oznaką dużego zaufania pacjenta do terapeuty czy wręcz odwrotnie, oznaką oporu : „to mi się tylko śniło, to nie ja”. Oznaczałoby to raczej, że sen jest bardziej zasłoną niż otwartymi drzwiami w relacji.
Wniesiony na sesję sen jest listem adresowanym do terapeuty. Trudno go nie otworzyć. Jest wiele szkół psychoterapii, kierunków i modeli pracy, mówiących jak otworzyć „list ze snem” oraz jak odczytać sen będący listem od śniącego do świadomego. Oczywiście można przyjąć gotowe założenia, tezy oraz nauczyć się konkretnej techniki pracy ze snem. Można również, w oparciu o bogatą wiedzę z zakresu psychoterapii oraz osobiste doświadczenie, wypracować własny model pracy ze snem.
I właśnie taką propozycję ma Autorka tego artykułu dla uczestników szkoleniowego warsztatu SEN I MARZENIA SENNE W PSYCHOTERAPII, który odbędzie się w dniach 13-14.12.2019r w Wielkopolskim Instytucie Psychoterapii - Ośrodku Psychoterapii Dzieci, Młodzieży i Rodzin oraz Szkoleń Podyplomowych.
* fragment wiersza Wiesławy Szymborskiej - „Autotomia” Bibliografia:
……………………………………………. *
Z własnej praktyki psychoterapeutycznej mogę powiedzieć, że niemal w każdym procesie terapii pojawia się na sesji SEN. Już sam ten fakt zaciekawia i skłania do pytań: o czym jest ten sen? dlaczego właśnie teraz? jakie to może mieć znaczenie, że właśnie na tym etapie terapii ? Jakie sen ma znaczenie dla pacjenta, dla terapeuty i dla relacji terapeutycznej? O czym sen nie mówi? Itd. Czy dzielenie się snem z psychoterapeutą jest oznaką dużego zaufania pacjenta do terapeuty czy wręcz odwrotnie, oznaką oporu : „to mi się tylko śniło, to nie ja”. Oznaczałoby to raczej, że sen jest bardziej zasłoną niż otwartymi drzwiami w relacji.
Wniesiony na sesję sen jest listem adresowanym do terapeuty. Trudno go nie otworzyć. Jest wiele szkół psychoterapii, kierunków i modeli pracy, mówiących jak otworzyć „list ze snem” oraz jak odczytać sen będący listem od śniącego do świadomego. Oczywiście można przyjąć gotowe założenia, tezy oraz nauczyć się konkretnej techniki pracy ze snem. Można również, w oparciu o bogatą wiedzę z zakresu psychoterapii oraz osobiste doświadczenie, wypracować własny model pracy ze snem.
I właśnie taką propozycję ma Autorka tego artykułu dla uczestników szkoleniowego warsztatu SEN I MARZENIA SENNE W PSYCHOTERAPII, który odbędzie się w dniach 13-14.12.2019r w Wielkopolskim Instytucie Psychoterapii - Ośrodku Psychoterapii Dzieci, Młodzieży i Rodzin oraz Szkoleń Podyplomowych.
* fragment wiersza Wiesławy Szymborskiej - „Autotomia” Bibliografia:
1. Clara E. Hill – „Sen w psychoterapii.” GWP – Gdańsk 2000
2. Ole Vedfelt - „Wymiary snów. Istota, funkcje i znaczenie marzeń sennych” - ENETEIA – Warszawa 1998
3. Rosine Jozef Perelberg (pod redakcją) - „Marzenia senne i myślenie” - Oficyna Ingenium – Warszawa 2008
4. Zenon Waldemar Dudek – „Jungowska psychologia marzeń sennych” - ENETEIA – Warszawa 2007
5. M. Adamiec, F. Białecki, K. Czech - „Inspiracje Jungowskie. Metafory, sny, archetypy”
6. Wisława Szymborska - „Nic dwa razy. Wybór wierszy” - Wydawnictwo Literackie – Kraków 1997
