Leczenie alkoholizmu

Odwyk alkoholowy - Model Minnesota

Wiele ośrodków proponujących leczenie uzależnienia od alkoholu czy narkotyków opiera swą metodę terapeutyczną na Modelu Minnesota. Jest to podejście, które łączy elementy terapii indywidualnej, grupowej, systemowej, przy jednoczesnej dokładnej i ciągłej ocenie różnorakich aspektów funkcjonowania klienta.

Pomocą służy wielodyscyplinarny zespół specjalistów: instruktorów, psychologów, lekarzy, pielęgniarek, którzy planują i pomagają realizować proces leczenia. Na wstępie każdy członek zespołu spotyka się indywidualnie z klientem celem przeprowadzenia wywiadu, przeglądu wyników badań klienta i wypełnionych przezeń testów psychologicznych. Następnie zespół spotyka się bez klienta w celu omówienia jego przypadku i kreśli plan leczenia, który obejmuje zindywidualizowane cele.

Zakłada się, że abstynencja jest warunkiem koniecznym. Nadrzędnym celem terapii jest wypracowanie nowego sposobu życia bez alkoholu i innych używek. Model Minnesota może być stosowany w leczeniu stacjonarnym i ambulatoryjnym. Jego podstawą jest filozofia 12 kroków:

1. Przyznanie się do bezsilności wobec nałogu.
2. Odnalezienie nadziei w Bogu, który przywróci zdrowy rozsądek.
3. Oddanie własnej woli i życia w ręce Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.
4. Gruntowny rachunek własnej moralności.
5. Wyznanie sobie, Bogu i innym ludziom istoty naszych błędów.
6. Gotowość do usunięcia przez Boga naszych wad charakteru.
7. Pokorne proszenie Boga o usunięcie tych wad.
8. Zrobienie listy wszystkich skrzywdzonych przez nas osób i wyrażenie chęci zadośćuczynienia wszystkim.
9. Zadośćuczynienie wszystkim w miarę możliwości, poza przypadkami, w których zraniłoby to te osoby lub innych.
10. Kontynuowanie rachunku moralnego i przyznawanie się z miejsca do popełnianych błędów.
11. Umacnianie więzi z Bogiem poprzez modlitwę i medytację, prosząc jedynie o poznanie jego woli wobec nas i siłę do jej wypełnienia.
12. Po przebudzeniu duchowym w rezultacie tych kroków - niesienie tego przesłania innym uzależnionym i stosowanie powyższych zasad we wszystkich naszych poczynaniach.

Głównym celem jest abstynencja od alkoholu, innych substancji psychoaktywnych oraz poprawa jakości życia. Cel ten jest realizowany poprzez stosowanie się do kodeksu 12 kroków, który przewiduje częste spotkania z innymi ludźmi, również będącymi w trakcie leczenia, oraz wprowadzanie zmian w codziennych zachowaniach. Ostatecznym celem jest zmiana osobowości lub zmiana sposobu myślenia, odczuwania i działania w świecie. W ramach modelu zmiana ta jest rozumiana jako duchowe doświadczenie.

Uzależnienia od substancji jest postrzegane jako choroba podstawowa, przewlekła i postępująca. Podstawowa, ponieważ jest samodzielną jednostką chorobową, nie powodowaną przez inne czynniki, na przykład konflikty wewnętrzne. Przewlekła, ponieważ klient nie może powrócić do "normalnego" picia, gdy już raz zostało wytworzone uzależnienie. Postępująca, ponieważ objawy i konsekwencje narastają wraz z rozwojem uzależnienia.

Około 80 – 90 % leczenia stanowi terapia grupowa, pozostałe 10-20% to indywidualne sesje. Społeczność terapeutyczna oferuje poszerzenie perspektywy, pomoc w pokonywaniu oporu, akceptację osobistej odpowiedzialności i nadzieję na zmianę. Następuje lepsze poznanie choroby i czynników z nią związanych oraz przyswojenie sobie filozofii 12 kroków prowadzących do wyzdrowienia. Grupa bierze również udział w zajęciach rekreacyjnych, relaksacyjnych, integracyjnych. Otrzymuje również zadania do wspólnego wykonania. Jednostki na forum opowiadają swoje historie i otrzymują informacje zwrotne.

Sesje indywidualne są przeznaczone do oceny postępów i rozwiązywania problemów, które mogą być zbyt drażliwe lub specyficzne, aby je rozpatrywać w grupie. Standardowo, indywidualne sesje z instruktorem mają miejsce od jednej do trzech tygodniowo - częściej odbywają się na początku leczenia, rzadziej pod koniec. Instruktor pomaga klientowi integrować wszystkie jego doświadczenia wyniesione z grupy z pracą indywidualną i uczy, jak uzyskaną wiedzę przekładać na filozofię 12 kroków. Następuje analiza indywidualnych celów leczenia klienta, sposobów ich realizacji i wyznaczanie nowych zadań. Jeżeli pojawiają się problemy, plan leczenia może ulec zmianie. Dopuszcza się również nieplanowane zajęcia indywidualne w celu rozwiązywania bieżących trudności związanych z leczeniem bądź kwestiami zewnętrznymi, rodzinnymi czy zawodowymi.

Idealne miejscem do przeprowadzenia terapii według omawianego modelu jest spokojna, wiejska okolica, gdzie można znaleźć przestrzeń dla samotności i refleksji. Model Minnesota może być jednak stosowany w każdym otoczeniu. Typowa długość leczenia wynosi od 22 do 28 dni. W warunkach ambulatoryjnych 5 - 6 tygodni intensywnej terapii (3 - 4 dni w tygodniu, po 3 - 4 godziny sesji), a następnie przez 10 lub więcej tygodni po jednej sesji tygodniowo.

Po okresie podstawowego leczenia klienci winni przyłączyć się do grupy Anonimowych Alkoholików (czy też Anonimowych Kokainistów, itp.), aby utrzymać długotrwałą abstynencję. Na spotkaniach grup AA, które stanowią formę terapii grupowej, obowiązuje zasada poufności.  Częstotliwość spotkań zależy od stanu danej osoby. Jeśli klient funkcjonuje dobrze i ma rozbudowany system wsparcia, zaleca się obecność we wspólnocie 1 - 2 razy w tygodniu. Tym, którzy mają problemy z utrzymaniem abstynencji, poleca się codzienne spotkania. 

Doradca powinien być tolerancyjny i nieoceniający wobec różnorodności klientów. Współpracować z klientami oraz innymi profesjonalistami. Obowiązki służbowe wykonywać elastycznie, np. stosując indywidualne podejście do klienta, prowadząc sesje terapii grupowej, zapewniając rzetelne i interesujące zajęcia edukacyjne. Posiadać rozwinięte ustne i pisemne umiejętności komunikacyjne. Odznaczać się osobistą uczciwością. Empatyzować z klientami.

Instruktor musi umieć sprawnie ocenić, czy i kiedy klient złamał abstynencję. Do jego obowiązków należy również kompilacja i synteza informacji na temat klienta uzyskanych od innych specjalistów czy członków rodziny. Instruktor projektuje plan leczenia, obejmujący cele i zadania, które mogą być łatwo kontrolowane i okresowo ocenia postępy w ich realizowaniu poprzez obserwację i dyskusję. Podkreśla mocne strony klienta oraz wskazuje bariery do pokonania. Opisuje obserwowany postęp. Wzmacnia zaangażowanie klienta i zachowania prowadzące do przemiany. Ufa w zdolność klienta do zmiany i przekazuje informacje. Podsumowuje, parafrazuje lub odzwierciedla wypowiedzi klienta. Dzieli się swoimi doświadczeniami.

Doradca nie może złamać poufności, podawać leków, nawiązywać kontaktu fizycznego (poza zwyczajowymi gestami jak uścisk dłoni czy poklepanie po ramieniu i tylko w miejscu publicznym) ani tworzyć osobistej relacji, konfrontować klienta poprzez zastraszanie, zawstydzanie lub upokarzanie, ujawniać informacji o własnej historii ani omawiać problemów osobistych.

Ocena postępów leczenia obejmuje analizę pisemnych wypracowań klienta, wywiady i obserwację. Zadania domowe są ważną częścią terapii. W zależności od potrzeb klienta, zadania mogą polegać na czytaniu broszur lub rozdziałów w książce i dyskusji z grupą, prowadzeniu dziennika, opisaniu historii osobistej wraz z konsekwencjami zażywania narkotyków, organizowaniu zajęć z grupą itp. Zazwyczaj ocenia się postęp w kierunku ustalonych indywidualnych celów leczenia. Po zakończeniu leczenia do klienta wysyła się ankiety ewaluacyjne po 1 miesiącu, 6 i 12 miesiącach. Głównie ocenia się używanie substancji, udział w grupach samopomocowych i  jakość życia.

W przypadku złamania zasady bezwzględniej abstynencji klient trafia na detoks. Jeśli jest uczciwy i szczery i wyraża  motywację do utrzymywania abstynencji, zdarzenie jest traktowane jako doświadczenie edukacyjne. Instruktor może z niego korzystać, aby zilustrować siłę uzależnienia i pracować z klientem w celu zidentyfikowania "wyzwalaczy" nawrotu oraz sposobów radzenia sobie z nimi. W cięższych przypadkach następuje weryfikacja planu leczenia. Jeśli natomiast klient wyraża brak motywacji do zmiany, zostaje skierowany na dodatkową diagnozę. Może zostać również przekierowany do innego ośrodka.

Na początku leczenia członkowie rodziny są proszeni o wypełnienie szczegółowego kwestionariusza na temat uzależnienia klienta. Rodzina zostaje zaproszona do oddzielnego programu edukacyjnego. Grupy wsparcia dla rodzin uzależnionych pozwalają przyjrzeć się bliżej sytuacji  w jakiej znalazła się rodzina, wymienić doświadczeniami życia z uzależnioną osobą, zidentyfikować zachowania podtrzymujące uzależnienie i odkryć nowe sposoby zdrowego funkcjonowania. Pod koniec leczenia mogą nastąpić wspólne sesje. Dla wielu rodzin jest to tylko początek, ponieważ zostaną one skierowane do poradnictwa małżeńskiego/rodzinnego po okresie właściwego  leczenia. W sytuacji kryzysu, instruktor czasem konsultuje się z rodziną, by poznać jej sugestie.