Jak rozwijać umiejętności społeczne dzieci z Syndromem Aspergera

Dzieci, które odnoszą sukcesy społeczne, to te, które są w stanie dokładnie ocenić sytuację, rozpoznać, co jest oczekiwane i właściwe oraz podejmować działania zgodne z nurtem bieżących okoliczności. Wydaje się, że niektóre dzieci są w stanie uczynić to niemal magicznie. Ponieważ dynamika społeczna przechodzi delikatnie z jednej sytuacji w drugą, dzieci dostosowują się i rozwijają. Wyuczyły się one umiejętności społecznych całkiem naturalnie, poprzez doświadczenie i obserwację. U osób z Syndromem Aspergera ten rodzaj społecznego "uczenia się przez osmozę" nie występuje. Dzieci z SA często pomijają informacje przekazywane przez niewerbalne sygnały społeczne (mowa ciała, ton głosu, etc.). Mogą one po prostu nie zwracać uwagę na te informacje, a dostrzeżone wskazówki często błędnie interpretować. To prowadzi do frustrująco nietypowych interakcji społecznych i nieefektywnych reakcji behawioralnych.

Istnieją skuteczne strategie nauczania umiejętności społecznych i zwrotnych reakcji, tak urozmaicone i różnorodne, jak wyjątkowe są osoby, które składają się populację SA. Celem tego artykułu jest nakreślenie ram ich odniesienia.

Naukę umiejętności społecznych utrudnia kilka specyficznych deficytów dzieci z Syndromem Aspergera.

Wzrokowe przetwarzanie przestrzeni. Dzieci z Syndromem Aspergera często opierają się na języku, jako podstawowym źródle informacji. Są one mniej dostrojone do informacji wizualnych i mniej zdolne do skutecznego ich przetwarzania. Nie jest dla nich naturalne, aby "obserwować i uczyć się".

Przetwarzanie holistyczne. Dzieci z SA często zauważają szczegóły, ale pomijają duży obraz. Trudno im dokładnie zrozumieć sytuację, w której uczestniczą. Przetwarzanie holistyczne dotyczy również kojarzenia, stosowania wcześniejszych doświadczeń, uogólniania informacji z jednej sytuacji na drugą i wyciągania wniosków. Deficyty w każdym z tych obszarów utrudniają skuteczne uczenie społeczne, wystąpujące w "naturalny" sposób. Dzieci z Syndromem Aspergera mają szczególną trudność z wnioskowaniem na temat intencji innych ludzi. Prowadzi to do niewłaściwie przykrych lub obronnych reakcji, a także może narażać te dzieci manipulowanie przez bardziej doświadczonych kolegów.

Abstrakcyjne rozumowanie i rozwiązywanie problemów. Gdy sytuacja staje się problematyczna, dzieci z SA często nie mają pojęcia, co robić. Mogą mieć problemy z rozpoznaniem, jakie są opcje działania i dokonaniem wyboru. Skutkuje to "uwięzieniem”- zablokowaniem dziecka z SA w nieefektywnym zachowaniu lub frustracją i przygnębieniem.

Spowolniona prędkość przetwarzania. Pomimo ogólnie dobrych umiejętności językowych, dzieci z AS mogą być przytłoczone przez szybki przepływ informacji w sytuacji społecznej.

Emocjonalna luka. Ponieważ dzieci z SA mają problem z generalizowaniem tego, czego się nauczyły w jednej sytuacji na inną sytuację, świat może się im wydawać chaotyczny i przytłaczający. Wysiłki mające na celu porozumienie i integrację z rówieśnikami mogą być nieporadne, nieskuteczne, a nawet bolesne. Dzieci z SA często mają trudności z rozpoznawaniem własnych stanów emocjonalnych, regulacją natłoku emocji i brak im umiejętności skutecznego radzenia sobie ze stresem.

Wzorce zachowań, które wynikają z tych różnic, znane są każdemu, kto ma styczność z dzieckiem z Syndromem Aspergera:

• pomija ono sygnały społeczne i błędnie odczytuje sytuację;

• reaguje niewłaściwie na sytuację;

• wynikiem jego zachowania może być coś, czego nie przewidziało - to powoduje niepokój oraz nieadekwatne reakcje;

• im wyższy poziom jego lęku, tym staje się bardziej sztywne, "uwięzione" w trudnej sytuacji.

Strategie i interwencje. Dobrą wiadomością jest to, że dzieci z SA są bardzo zdolne do nauki i rozwoju swoich umiejętności społecznych. Mogą one czynić skuteczne postępy pod wpływem odpowiednich interwencji, bazujących na ich atutach. Omawianych umiejętności nie są w stanie uczyć się przez obserwację, jak "typowi" rówieśnicy, więc muszą być bezpośrednio ich nauczani. Dzieci z SA często posiadają doskonałe umiejętności werbalne. Ich dobre umiejętności językowe, uwaga słuchowa oraz uczenie się na pamięć reguł i strategii może pomóc w uzyskiwaniu informacji społecznej.

 

Bezpośrednia słowna instrukcja. Umiejętności trzeba uczyć bezpośrednio i celowo, na wzór akademickiego nauczania. Praktyczne zasady i strategie powinny być przedstawione dziecku w sposób jasny, zdecydowanie werbalny, logicznie uporządkowany. W trakcie nauki powinno się sprawdzać i praktykować strategie w różnych kontekstach. Rodzice mogą wzmacniać te umiejętności w domu, korzystając z systemu drobnych, codziennych nagród. Nauczyciele i specjaliści mogą oszczędzać czas, bazując na szybkim uczeniu się pamięciowym dzieci z SA . Na przykład, podczas gdy inni uczniowie ćwiczą i utrwalają literowanie słów, uczeń z SA może uczyć się idiomów lub czytać i opowiadać społeczne historyjki.

 

Specyficzne umiejętności i strategie powinny być nauczane w oparciu o najbardziej pilne potrzeby danego dziecka. Obszary zainteresowania mogą obejmować:

• sygnały społeczne, język ciała, dystans społeczny, kontakt wzrokowy i ton głosu;

• pragmatykę mowy, inicjowanie rozmowy, umiejętności konwersacyjne, intonację;

• język nieliteracki, slang, idiomy i zwroty potoczne;

• umiejętności rozwiązywania problemów, umiejętność identyfikowania sytuacji problemowej i stosowania konkretnych wyuczonych strategii, jak wnioskować na podtawie wcześniejszej wiedzy, jak przewidzieć wynik różnych możliwych działań;

• emocjonalne umiejętności radzenia sobie ze stresem, uczenie się identyfikowania uczucia niepokoju i frustracji, stresu i stosowania efektywnych strategii reagowania na swoje uczucia;

• funkcjonalne umiejętności życiowe, w tym dbanie o siebie i własną przestrzeń, jedzenie w restauracji, robienie zakupów, itp. Wszystkie te umiejętności życiowe można rozpisać i nauczać jako systemy logicznie sekwencjonowanych kroków i zasad. Pamiętaj, aby uczyć trzymania się planu, kiedy coś nie idzie zgodnie z oczekiwaniami!

Skuteczne konsekwencje. Chociaż zachowanie dzieci z SA może wydawać się w najlepszym przypadku dziwne a wręcz niesforne w najgorszym, ważne jest, aby pamiętać, że niewłaściwe zachowania nie może być umyślnie destrukcyjne lub wyzywające. W rzeczywistości, dzieci z SA w dużym stopniu polegają na zasadach i jasnych oczekiwaniach, aby czuć się bezpiecznie. Często błędnie interpretują sytuacje, w wyniku czego zachowują się nieskoordynowanie i nieskutecznie. Mogą łatwo zostać przytłoczone lub czują się zagrożone przez nieznane sytuacje społeczne lub pozornie chaotyczne otoczenie. Struktura i przewidywalność to ich zabezpieczenie, a nieprzewidziane usterki w ich rutynie mogą wywołać zamieszanie.

Nieadekwatne zachowania stwarzają duże możliwości, aby pomóc dzieciom przeformułować ich wiedzę i nauczyć alternatywnych reakcji. Gdy dziecko uspokoi się, wystarczy powiedzieć, że dana sytuacja i zachowanie powinny być przepracowane z osobą dorosłą, w sposób spokojny i bezpośredni. Pożądane reakcje należy przedstawić słownie, a dziecko powinno mieć możliwość praktykowania tych zachowań w bezpiecznym otoczeniu (np. odgrywanie ról z rodzicem, opiekunem lub z rówieśnikami w grupie terapeutycznej). Karanie bez tego typu przepracowania może wywołać u dziecka lęk i zamieszanie. Karanie za pomocą ogranizania preferowanych aktywności, takich jak korzystanie z komputera lub czytanie, jest nieskuteczne i pozbawia dziecko możliwości odreagowania stresu.

Konsekwencje powinny być stałe i możliwe do przewidzenia. Ustal jasne granice i ostrzegaj, niech dziecko wie dokładnie, co będzie konsekwencją niewłaściwego zachowania. To redukuje poczucie niesprawiedliwości, a także pomaga dziecku rozwijać zrozumienie przyczyn i skutków. Wskazuj na konsekwencje, kiedy to tylko możliwe (na przykład „Nie krzycz na Jasia, bo nie będzie chciał się z Tobą bawić”). Współpraca między domem a szkołą jest kluczowa dla zachowania konsekwencji. Świadomość, że dorośli w domu i w szkole stoją po tej samej stronie, łagodzi lęk dziecka .

Wnioski: istnieje wiele strategii, które pomogą dzieciom z SA rozwijać ich umiejętności i stać się bardziej skutecznymi. Grupowe nauczanie społecznych umiejętności, pragmatyczna terapia mowy i języka, terapia zajęciowa oraz specjalne usługi edukacyjne mogą odgrywać istotną rolę w zaspokajaniu potrzeb dziecka. Jakiekolwie działanie podejmujesz, musisz jasno i spójnie określić swoje oczekiwania. Cierpliwość, elastyczność i kreatywność w połączeniu z realistycznym spojrzeniem na potrzeby Twojego dziecka będą się opłacać. Wychowywanie lub nauczanie dziecka z SA to ciężka praca, ale należy pamiętać, że nasze dzieci też ciężko pracują!