Synonimy, czy niekoniecznie?
Najczęściej określeń jak osobowość, temperament i charakter używamy wtedy, kiedy chcemy opisać danego człowieka pod względem jego zachowania, czy cech jego charakteru. Wyobraźmy sobie, że widzimy parę zakochanych na ulicy i w pewnym momencie ona rzuca kwiatki na podłogę. Wtedy możemy pomyśleć: “ależ ona ma trudny charakter/temperament/osobowość” (albo: ależ on ma z nią ciężkie życie :-). Jednakże nie zdajemy sobie sprawy, że popełniamy wtedy wielkie psychologiczne “faux pas”!
Określenia te nie są synonimami, każde z nich ma swoją własną definicję i opisuje nam inny wymiar charakterystyki ludzkiej.
Charakter, temperament czy osobowość?
Osobowość jest to złożony zbiór właściwości psychicznych jednostki- specyficzny i unikatowy sposób myślenia, zachowania i odbierania bodźców przez człowieka. Utrzymuje się on całe życie i jest względnie stabilny.
Nie należy mylić osobowości z charakterem, który odnosi się do sądów wartościujących pozytywne i negatywne przesłanki zachowań danej osoby. Nie jest to także to samo co temperament- który odnosi się do uwarunkowanych biologicznie charakterystyk behawioralnych i emocjonalnych jednostki.
Temperament ( a w tym cechy takie jak porywczość, zdolność przystosowania się) a także charakter (silna wola, szlachetny charakter) są ważnymi elementami osobowości człowieka i wchodzą w jej skład. Oprócz nich do osobowości człowieka dorosłego możemy zaliczyć także historię jego rodziny, kulturę i to właśnie ta całość konstytuuje życie człowieka i codzienne funkcjonowanie.
Kto się zajmuje osobowością?
W psychologii wyodrębniła się całkiem niedawno nowa subdyscyplina- psychologia osobowości. Zajmuje się ona badaniem i zgłębianiem osobowości- tego jak się kształtuje, rozwija i jak wpływa ona na ludzkie zachowanie.
Inna subdziedziną psychologii ogólnej do której obszarów badawczych należy osobowość to psychologia różnic indywidualnych. Koncentruje się ona na zjawiskach względnie stałych jak właśnie osobowość, inteligencja, czy temperament.
Każda z tych subdyscyplin prowadząc liczne badania nad osobowością przyczyniła się do stworzenia wielu teorii próbujących wyjaśnić powstawanie, rozwój czy zmianę osobowości. Jednakże jak właściwie możemy zbadać osobowość człowieka skoro nie możemy jej bezpośrednio zobaczyć, dotknąć ani poczuć?
Jak zmierzyć “niemierzalne” czyli badanie osobowości
W zależności od podejścia badawczego i szkoły, którą psycholog reprezentuje ( psychodynamiczna, humanistyczna, poznawczo-behawioralna...) metody pomiaru osobowości są różne. Można obserwować zachowania i liczyć ich częstości z czego korzystają psychologowie behawioralni, czerpać informacje z testów projekcyjnych idąc śladem psychoanalityków lub przeprowadzać badanie kwestionariuszem osobowości jak badacze teorii cech.
Obecnie do badania osobowości człowieka stosuje się wiele różnych kwestionariuszy jak Inwentarz Osobowości NEO-PI-R, Kwestionariusz Osobowości Eysencka EPQ-R, czy Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości MMPI-II, który jest jednym z najczęściej używanych testów w warunkach klinicznych i przesiewowych.
Fenomen MMPI-II
Początki Minnesockiego Wielowymiarowego Kwestionariusza Osobowości sięgają roku 1943 - kiedy to dr. Stark Hathway i lek. med. J. Charnley McKinley opublikowali go po raz pierwszy. Natomiast w Polsce pierwsze prace nad adaptacją MMPI rozpoczęły się już w latach 50- tych XX wieku, jednakże dopiero w listopadzie 2012 Polska Pracownia Testów Psychologicznych zakończyła opracowywanie MMPI-2.
Badacze- dr. Stark Hathway i lek. med. J. Charnley McKinley stworzyli wówczas innowacyjne narzędzie, które pozwalało na zebranie danych od pacjentów w czasie wywiadu, a nie poprzez samoopis, który jest w większym stopniu narażony na różne zniekształcenia i manipulacje. To co także wyróżniało MMPI to sposób skonstruowania kwestionariusza.
Hathway i McKinley odeszli od podejścia teoretycznego- gdzie pozycje testowe (itemy) identyfikujące natężenie danej cechy, są konstruowane na bazie konkretnej teorii psychologicznej Wykorzystali oni swoje doświadczenie kliniczne w pracy z pacjentami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne i to właśnie na podstawie ich /tych charakterystyk osobowościowych, utworzyli skale pomiarowe.
Budowa MMPI-2
Minnesocki Wielowymiarowy Kwestionariusz Osobowości w obecnej wersji składa się z 567 stwierdzeń wobec których badany musi zdecydować czy się z nimi zgadza, czy też nie. Mimo, tego że jest to długi kwestionariusz i jego wypełnianie zajmuje przeciętnie od 2 do 3 godzin, to dzięki swojej dokładności jest on często używany przy kwalifikacji oraz w procesie dobierania najbardziej efektywnej metody leczenia.
Kwestionariusz pozwala zbadać funkcjonowanie osoby w ponad 100 wymiarach, które oceniane są za pomocą: 10 skal oraz 31 podskal klinicznych (np. Depresja, Histeria, Introwersja czy Schizofrenia…) jak również innych skal jak- skal treściowych (np. Zakłóceń w pracy, Troski o Zdrowie…) czy skal dodatkowych- Dyssatysfakcji Małżeńskiej czy Siły Ego. Co więcej w kwestionariuszu zostały umieszczone Skale kontrolne, które zabezpieczają przed manipulacją ze strony badanego w trakcie udzielania odpowiedzi, np. związanych z potrzebą aprobaty społecznej czy też innymi motywacjami.
Do kwestionariusza MMPI-2 mają dostęp tylko wykwalifikowani specjaliści, czyli psycholodzy, którzy przeszli specjalistyczne szkolenie. Kwestionariusz jest wydawany przez Polską Pracownię Testów Psychologicznych PTP i jest on objęty specjalistyczną ochroną, aby nie dostał się w ręce osób nieupoważnionych do jego użytkowania.
Dlaczego badamy osobowość?
Badanie osobowości jest częste zarówno w praktykach klinicznych- kiedy chcemy lepiej poznać pacjenta i dobrać metodę leczenia, a także w celach rekrutacyjnych- gdzie dokonujemy selekcji kandydatów na podstawie ich charakterystyk osobowościowych. Często pracodawcy zlecają badania osobowości swoich kandydatów, gdyż w pewnych obszarach zatrudnienia pewne cechy są bardziej pożądane, a inne mniej (na przykład menedżer hotelu musi być zarówno cierpliwy, jak i asertywny).
Kwestionariusz MMPI-2 także jest stosowany w praktykach nieklinicznych jak przesiewowe badania kandydatów do pracy, rekrutacja na studia czy pobór do wojska, jednakże ze względu na swoją obszerną budowę oraz czas trwania badania- nie jest on tak często stosowany jak inne krótsze kwestionariusze.
Stosowanie kwestionariuszy osobowości wymaga gruntownej wiedzy na temat osobowości człowieka, a także informacji z zakresu metodologii badań, gdyż to dzięki nim umiemy prawidłowo interpretować wyniki czy odnosić je do norm wiekowych. Kwestionariusz MMPI-2 nie jest w tym przypadku wyjątkiem- jest najbardziej znanym kwestionariuszem osobowości, zarówno w pracy diagnostycznej, jak i psychoterapeutycznej. Jednakże ze względu na swoją bogatą budowę potrzeba dobrego szkolenia psychologicznego, które nauczy nas zarówno przeprowadzić badanie, przeliczyć wyniki oraz co najważniejsze- umiejętnie je zinterpretować!
Wszystkich psychologów pragnących udoskonalić swój warsztat, bądź zdobyć kompetencje w badaniu kwestionariuszem MMPI-2 zapraszamy na szkolenie psychologiczne : “MMPI-2 - kurs podstawowy”. Dwudniowe szkolenie pozwala zdobyć podstawowe umiejętności potrzebne do przeprowadzenia badania tym kwestionariuszem osobowości oraz dzięki temu szkoleniu, poszerzycie swoją wiedzę na temat osobowości człowieka.
