Osoby, które mają tendencję do tycia są bardziej skłonne, aby ulec pokusie, ale również więcej myślą o swoich działaniach, jak możemy dowiadzieć się z nowego badania opublikowanego w „Psychological Science”.
Trudna relacja
"Wiemy bardzo dużo o tym, jak cechy osobowości przyczyniają się do zwiększenia wagi ciała," powiedziała Sutin. "Nie wiemy jednak, czy znaczące zmiany wagi są związane ze zmianami w kluczowych cechach naszej osobowości. Zakładamy, że przyrost masy ciała może prowadzić do długotrwałych zmian psychologicznego funkcjonowania".
Aby zrozumieć, jak wahania wagi ciała mogą odnosić się do zmian osobowości psycholog Angelina Sutin z Uniwersytetu Florydy i jej współpracownicy przeanalizowali dane pochodzące z dwóch zakrojonych na dużą skalę badań podłużnych przeprowadzonych wśród mieszkańców Baltimore.
Przeanalizowano dane dotyczące w sumie ponad 1900 osób, w różnym wieku i o różnym statusie społeczno-ekonomicznym. Pomiar wagi oraz kwestionariusz osobowości były wykonywane dwukrotnie, w odstępie prawie dziesięciu lat.
Impulsywność i skłonność do rozmyślań
Sutin i jej współpracownicy odkryli, że uczestnicy, u których odnotowano co najmniej 10% wzrostu masy ciała wykazali również wzrost impulsywności - z większą tendencją do ulegania pokusom - w porównaniu do tych, których waga była stabilna. Na podstawie danych nie można wywnioskować, czy zwiększona impulsywność była przyczyną, czy też skutkiem tycia, ale ujawnia się bliski związek między fizjologią a psychologią.
Paradoksalnie, u osób, które przybrały na wadze stwierdzono również wzrost poziomu rozważań, z większą skłonnością do myślenia na temat swoich decyzji. Refleksyjność jest cechą pojawiającą się u większości dorosłych, ale jej wzrost był niemal dwukrotnie wyższy u uczestników, którzy przybrali na wadze, w porównaniu do osób, których waga pozostała taka sama.
"Jeśli ciało i umysł są ze sobą powiązane, to jeśli zmienia się jedno, powinno zmienić się też drugie", twierdzą badacze.
Naukowcy przypuszczają, że wzrost refleksyjności może być wynikiem relacji z rodziną lub przyjaciółmi - ludzie z nadwagą mogą pomyśleć dwa razy, zanim sięgną po drugi kawałek ciasta.
Wyniki sugerują również, że chociaż ludzie, którzy przybierają na wadze, bardziej świadomie podejmują decyzje, mogą jednak w dalszym ciągu mieć trudności z oparciem się pokusie, zatem myśli nie przekładają się na czyny. Wzrost rozmyślań może także odzwierciedlać racjonalizację, mechanizm często towarzyszący zaburzeniom odżywiania.
Prawdopodobnie interwencje terapeutyczne, które koncentrują się na kontroli emocjonalnego elementu impulsu, mogą być bardziej skuteczne, ponieważ nawet ci, którzy dłużej się zastanawiają nad skutkami swoich działań, mają ograniczoną skuteczność w hamowaniu problematycznych zachowań.
Jak waga wpływa na osobowość
Kilka mechanizmów, zarówno psychologicznych, jak i fizjologicznych może prowadzić od nadwagi do zmian osobowości. Panuje wszechobecny stereotyp, że osoby z nadwagą i otyłe są leniwe, słabej woli, niezdyscyplinowane. Osoby tyjące mogą internalizować te stereotypy i potwierdzać je (samospełniająca się przepowiednia).
Inną możliwością jest ta, że procesy fizjologiczne związane ze zwiększeniem masy ciała mogą przyczyniać się do zmian w osobowości. Na przykład, osoby z nadwagą lub otyłością zwykle mają wyższy odczyn zapalny, który może zmniejszać zdolność skutecznego regulowania emocji i kontroli zachowania.
Tak więc, osoby które przybierają na wadze, mogą być bardziej narażone na dodatkowe zwiększenie masy ciała poprzez zmiany w ich osobowości.
Na podstawie prezentowanych badań nie można jednak odróżnić rzeczywistej zmiany osobowości od zmiany w postrzeganiu samego siebie (kwestionariusz osobowości polega bowiem na samoopisie). Przyszłe badania powinny korzystać z dodatkowych środków pomiaru osobowości, na przykład raportu obserwatorów.
Ogólnie rzecz biorąc, odkrycia wskazują, że nawet gdy ludzie myślą o konsekwencjach swoich działań, ich emocjonalne impulsy mogą być zbyt trudne do opanowania.