Czym jest transpłciowość?

Większość z nas rodzi się i dorasta w zgodzie fizyczności z tożsamością, co znaczy, że czujemy się kobietami lub mężczyznami i posiadamy odpowiadające temu poczuciu ciała. Jednak nie wszystkie osoby doświadczają takiej spójności.

Pojęciem nadrzędnym (parasolowym) dla osób, które przynajmniej częściowo nie utożsamiają się ze swoją płcią biologiczną jest transpłciowość*, odpowiednik angielskiego pojęcia transgender. Obejmuje ono m.in. osoby transseksualne, transwestytyczne oraz interseksualne. Terminy te budzą niemały zamęt, który w niniejszym tekście postaramy się uporządkować.

Trochę definicji, aby lepiej zrozumieć!

Transseksualność w najbardziej rozpowszechnionym rozumieniu jest zjawiskiem, w którym odczuwana identyfikacja płciowa osoby (to kim się czuję) nie odpowiada posiadanej płci biologicznej (temu jakie mam ciało), lecz przeciwnej. Transkobieta to osoba transseksualna, która urodziła się w męskim ciele, ale identyfikuje się z płcią żeńską. Transmężczyzna, to osoba urodzona w kobiecym ciele, ale o męskiej identyfikacji. Często, choć nie zawsze, wiąże się z tym dążenie do prawnej korekty płci oraz pragnienie zmiany własnego ciała przy pomocy terapii hormonalnej i/lub ingerencji chirurgicznych obejmujących między innymi operacje narządów płciowych. Transseksualizmu, podobnie jak innych postaci transpłciowości, nie traktuje się już jako zaburzenia psychicznego i choć dalej możemy go znaleźć w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10), wszystko wskazuje na to, że w 2017 roku zostanie wykreślony z kolejnej jej edycji. W 2013 roku podobną decyzję podjęło Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA). Dysforia płciowa, czyli zaproponowana przez APA w miejsce Zaburzeń Tożsamości Płciowej jednostka diagnostyczna, nie opiera się już na założeniu, że inna niż adekwatna do płci biologicznej tożsamość jest objawem nieprawidłowości. Diagnozy i pomocy psychologicznej wymaga sytuacja, w której osoba cierpi z powodu niezgodności między płcią przypisaną w chwili urodzenia a płcią odczuwaną. Jeśli osoba transpłciowa takiego cierpienia nie odczuwa, sama jej tożsamość nie jest już traktowana jako oznaka zaburzenia.

Transeksualność czy transwestytyzm?

Transseksualność bywa mylona z transwestytyzmem o typie podwójnej roli, czyli zjawiskiem w którym osoba (najczęściej mężczyzna) odczuwa potrzebę czasowego funkcjonowania w roli/przyjmowania tożsamości osoby płci przeciwnej. Potrzeba ta znajduje zwykle wyraz w stroju, czy imieniu, którym osoba się posługuje. Nie oznacza jednocześnie chęci trwałej, prawnej i chirurgicznej zmiany płci oraz nie wiąże się z podnieceniem seksualnym. W przypadku, gdy takie podniecenie jest celem ubierania strojów płci przeciwnej, mówimy o transwestytyzmie fetyszystycznym, który klasyfikowany jest jako specyficzna preferencja seksualna.

A czym jest interseksulaność?

Interseksualność jest określeniem opisującym na przykład sytuację, w której kariotyp osoby lub posiadane przez nią wewnętrzne i/lub zewnętrzne narządy płciowe nie odpowiadają jednoznacznie męskim lub jednoznacznie kobiecym w standardowym medycznym rozumieniu. Jest to stan niezgodności między poszczególnymi elementami płci biologicznej, najczęściej choć nie zawsze znajdujący wyraz w posiadaniu trudnych do zaklasyfikowania jako jednoznacznie męskie lub żeńskie genitaliów. W przypadku osób interpłciowych w celu określenia płci niezbędne są dodatkowe badania, których wyniki nie zawsze okazują się jednoznaczne. Warto również pamiętać, że faktyczna tożsamość osoby, poczucie przynależności do którejś z płci, ujawni się dopiero w pierwszych lata życia, czasem nawet później. Z tego powodu postuluje się, aby decyzję o ewentualnych operacjach korygujących narządy płciowe, przy zastrzeżeniu, że nie istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka, pozostawić do czasu, kiedy ono dorośnie.

Obalamy mity!

Z każdym z powyższych zjawisk wiąże się szereg błędnych przekonań, swego rodzaju mitów powielanych nierzadko przez media. Najpopularniejsze przekonania dotyczące transseksualności to:

• Każda osoba transseksualna nienawidzi swojego ciała.

Wbrew obiegowej opinii, nie każda osoba transseksualna odczuwa dyskomfort spowodowany własnym ciałem i dąży do jego pełnej zmiany. To w jakim stopniu ktoś podda się ingerencji hormonalnej i/lub chirurgicznej to bardzo indywidualna sprawa i w żadnym wypadku nie powinno to przesądzać o ocenie osoby jako „bardziej” lub „mniej” transseksualnej.

• Transseksualna kobieta lub transpłciowy mężczyzna nie może być homoseksualna/homoseksualny.

Tożsamość płciowa i orientacja seksualna, choć często mylone, są dwoma odrębnymi i w znacznej mierze niezależnymi zjawiskami. Transseksualność (w dużym uproszczeniu) jest pojęciem określającym to na ile dana osoba czuje związek ze swoją płcią biologiczną, na ile czuje się kobietą lub mężczyzną. Orientacja seksualna natomiast warunkuje pociąg, jaki dana osoba odczuwa do określonej płci. Osoby transseksualne mogą być zarówno hetero-, bi- oraz homoseksualne.

• Osoby transseksualne nie mogą mieć swoich biologicznych dzieci.

Mogą i mają. Transseksualność to poczucie przynależności do płci odmiennej niż ta przypisana przy urodzeniu, które nie musi wiązać się z ingerencjami hormonalnymi lub chirurgicznymi, zatem można być osobą transseksualną i w pełni płodną. W takim przypadku transmężczyzna może urodzić dzieci, bo fizycznie jego ciało jest kobiece. Jeżeli chce, może on po urodzeniu dziecka/dzieci poddać się zabiegom korekty chirurgicznej aby jego ciało odpowiadało tożsamości. To samo dotyczy transkobiet, które niejednokrotnie najpierw zostają ojcami (z różnych względów, przeważnie tych związanych z naciskami społecznymi), a dopiero później decydują się na proces korekty.

• Osoby transseksualne mogą i powinny poddawać się terapiom medycznym dopiero po osiągnięciu pełnoletności.

Transseksualność nie jest czymś, z czego osoba zdaje sobie sprawę dopiero z chwilą ukończenia osiemnastego roku życia. Poczucie przynależności do innej niż przypisana płci często pojawia się już w pierwszych latach życia. Choć nonkonformizm płciowy w dzieciństwie niekoniecznie musi przerodzić się w dążenie do korekty płci w dorosłości, z wieloletnich badań wynika, że takie pragnienie ujawniane przez osobę w okresie dojrzewania zostanie z blisko stuprocentowym prawdopodobieństwem zrealizowane. Większość spośród typowych zmian ciała pojawiających się w okresie dojrzewania (np. specyficzna dystrybucja tkanki tłuszczowej, rozwój piersi i owłosienia, mutacja) które nie tylko wpływają na pogorszenie funkcjonowania transpłciowego nastolatka/nastolatki ale w późniejszym życiu później będą wymagać szeregu zabiegów korygujących, można zablokować na przykład podając odpowiednie preparaty hamujące wydzielanie hormonów płciowych. Tego rodzaju oddziaływania stosuje się w różnym wieku w zależności od przebiegu rozwoju osoby transpłciowej, zwykle jednak nie poźniej niż około 12 roku życia. Na dalszych etapach terapii dopiero wdrażana jest kuracja hormonalna, a po osiągnięciu pełnoletności podejmowane ewentualne interwencje chirurgiczne. Możliwe i bardzo wskazane jest zatem rozpoczynanie leczenia już w okresie dojrzewania. Wynika to nie tylko z chęci umożliwienia osobie satysfakcjonującej i jak najmniej bolesnej tranzycji w dorosłości, ale również oszczędzenia jej mnóstwa przykrych uczuć wiążących się z doświadczaniem zmian ciała coraz bardziej oddalającego się od posiadanej tożsamości.



Można zauważyć, że wytłumaczone w tym artykule pojęcia przeplatają się w mediach jak i powszechnym życiu wzajemnie, choć, gdy przyglądniemy im się z bliska, znacząco się różnią. Transeksualność to nie tranwestytyzm, a intersekusalność to jeszcze coś innego. Ważne, aby coraz szerzej o tym mówić, obalając po drodze wszystkie mity, krążące w powszechnym obiegu.

* Przeciwieństwem transpłciowości jest cispłciowość, czyli zgodność płci odczuwanej z płcią biologiczną.