“Moje dziecko nie może usiedzieć w miejscu- chyba ma ADHD” to jedno ze stwierdzeń, które możemy usłyszeć w czasie towarzyskiej rozmowy mam na placu zabaw. Może to także być sugestia wychowawcy klasy wysunięta wobec rodziców na podstawie obserwacji dziecka w klasie.
Jednakże- czy każde ruchliwe dziecko ma ADHD? Kiedy rzeczywiście mówimy o tym zaburzeniu i czym różni się ono od ruchliwego dziecka? Tego dowiecie się z naszego dzisiejszego artykułu!
Czym jest ADHD?
Jednakże- czy każde ruchliwe dziecko ma ADHD? Kiedy rzeczywiście mówimy o tym zaburzeniu i czym różni się ono od ruchliwego dziecka? Tego dowiecie się z naszego dzisiejszego artykułu!
Czym jest ADHD?
ADHD (Attention Deficit Hiperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi. Jest to zaburzenie rozwojowe wieku dziecięcego, pojawiające się w procesie rozwoju dziecka, choć na ADHD mogą chorować także osoby dorosłe. ADHD może mieć 2 postacie w zależności od tego czy w życiu naszego dziecka wystąpił konkretny czynnik, który mógł spowodować powstanie zaburzenia.
ADHD może mieć charakter pierwotny- kiedy nie potrafimy zidentyfikować żadnego specyficznego zdarzenia, które mogło spowodować zmianę w zachowaniu dziecka, np. uszkodzenia ośrodków mózgowych. Kiedy natomiast w życiu naszego dziecka zadziałał taki czynnik, np. uszkodzenie kory mózgowej- wtedy mówimy o postaci wtórnej tego zaburzenia.
W diagnozie ADHD bardzo ważnym kryterium jest wiek dziecka: objawy ADHD muszą pojawić się przed 7 rokiem życia. Drugim niezbędnym kryterium jest również systematyczność objawów, które muszą występować przynajmniej w 2 środowiskach- np. szkoła i dom.
Charakterystyczne objawy ADHD
Objawy ADHD są widoczne w zachowaniu dziecka i możemy podzielić je na 2 kategorie:
1. objawy kryterialne- są to objawy konieczne do postawienia diagnozy zaburzenia nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi
2. inne trudności, niepokojące i nieprawidłowe zachowania przejawiające się w innych obszarach aktywności życiowej dziecka.
Objawy kryterialne dotyczą zmian w zachowaniu dziecka w sferze nadaktywności, motorycznej, impulsywności zachowania oraz zakłóceniach uwagi.
W zakresie nadaktywności motorycznej obserwujemy liczne ruchy dziecka jak wstawanie, bieganie czy ruchy manipulacyjne dłońmi w sytuacji, kiedy te działania nie mają żadnego określonego celu. Przykładem może być sytuacja, kiedy dziecko siedząc w teatrze i oglądając przedstawienie cały czas “tupie” nogami. Oprócz tego mogą pojawić się tiki albo ruchy przymusowe- szczególnie w sytuacji, kiedy następuje ograniczenie takiej aktywności.
Impulsywność zachowania dotyczy sytuacji, kiedy dziecko zachowuje się w danym momencie zgodnie z tym co przyjdzie mu do głowy. W takiej sytuacji podporządkowanie zachowania nagłemu impulsowi powoduje brak refleksyjności dziecka w zakresie adekwatności czy konsekwencji swojego zachowania. Dziecko “nie ma czasu” przemyśleć swojego zachowania. Objawy te możemy zauważyć na przykład w wypowiedziach ustnych dziecka, w których może pojawiać się zaburzenie logicznego ciągu wypowiedzi oraz wiele wtrąceń czy dygresji.
Natomiast zakłócenia uwagi dotyczą w głównej mierze problemów z koncentracją dziecka, nawet w warunkach sprzyjających utrzymaniu uwagi. Dziecko z ADHD bardzo łatwo się rozprasza, co jest szczególnie zauważalne w sytuacji kiedy okoliczności wymagają dłuższego utrzymania koncentracji, np. w czasie sprawdzianu szkolnego.
Wśród innych objawów i trudności, które mogą, ale nie muszą się pojawić możemy dostrzec zmiany w obszarze przetwarzania emocjonalnego (silne nasilenie negatywnych emocji), sferze motywacji (trudności w realizacji wyznaczonego celu) czy w obszarze kompetencji społecznych (problem z utrzymywaniem satysfakcjonujących relacji).
Jak powstaje ADHD?
Jak i w przypadku wielu innych zaburzeń dokładne wyjaśnienie powstawania zaburzenia ADHD nie jest do końca znane. Jednakże do tej pory zostało wykryte silne uwarunkowanie genetyczne tego zaburzenia- gdyż odziedziczalność jego to aż 75-80% i w przypadku ADHD mówimy o zaburzeniu wielogenowym.
Wśród potencjalnych przyczyn wyróżnia się także koncepcje neuropsychologiczne podkreślające związek zmian strukturalnych mózgu (zmniejszenie kory przedczołowej), funkcjonalnych (obniżony przepływ krwi w obszarach przedczołowych) struktur mózgowych oraz koncepcje psychologiczne.
Chłopiec czy dziewczynka?
W zależności od stosowanego systemu klasyfikacji, statysttki mówiące o rozpowszechnieniu tego zaburzenia w populacji są różne. Według ICD-10 ADHD dotyka 1-2 % populacji, natomiast DSM-5 mówi o 3-10%. Różnice te wynikają przede wszystkim z przyjętych kryteriów diagnozy tego zaburzenia.Jednakże niezależnie od przyjętego systemu- ADHD diagnozowane jest częściej wśród chłopców, a proporcja zachorowań względem dziewczynek wynosi 3 :1.
ADHD czy po prostu głód ruchu?
W celu postawienia diagnozy ADHD nasze dziecko musi spełnić kilka podstawowych kryteriów. Jednakże nasze obawy narastają wtedy, kiedy zachowanie naszego dziecka zaczyna nam te objawy przypominać. Jednakże musimy pamiętać- że nie każde ruchliwe, impulsywne i dekoncentrujące się dziecko cierpi na to zaburzenie. Dlatego sprawdź czy przypadkiem Twojego dziecka nie dotyczy któraś z poniższych sytuacji:
1.) “Mój 5-letni Jaś ciągle biega, nawet kiedy wszyscy goście siedzą przy stole on musi od niego wstawać”- ruchliwość dziecka jest zachowaniem normatywnym na przykład wśród 5-6 latków. Mówimy wtedy o tak zwanym “głodzie ruchu” i jest to całkowicie typowy objaw rozwoju dziecka na tym etapie.
2.) “Kasia jest w 1 klasie i Pani wychowawczyni zwróciła nam uwagę, że nie potrafi wysiedzieć w ławce.”- okres przejściowy między przedszkolem, a szkołą podstawową jest dla Twojego dziecka trudnym momentem. Nagle zaczynają panować nowe przepisy i normy- dlatego zanim zdiagnozujesz u swojego dziecka ADHD upewnij się czy ono dobrze zna zasady panujące w czasie lekcji.
3.) “Hania jest bardzo żywym i impulsywnym dzieckiem, nawet kiedy nie powinna tak mocno reagować”- pamiętaj że każde dziecko ma określony temperament i takie cechy jak ekstrawertyzm, impulsywność czy wysoka aktywność będą wpływały na zachowanie Twojego dziecka.
Powyższe przykładowe sytuacje, pokazują że nie każde dziecko, które swoim zachowaniem “odbiega” od standardów wychowania cierpi na ADHD. Jednak pamiętaj, jeżeli pewne zachowania budzą Twój niepokój lub dostałeś taką informację od nauczyciela- nie lekceważ tego i skonsultuj to ze specjalistą. ADHD można leczyć, a efekty prowadzonych terapii są bardzo dobre!
Objawy kryterialne dotyczą zmian w zachowaniu dziecka w sferze nadaktywności, motorycznej, impulsywności zachowania oraz zakłóceniach uwagi.
W zakresie nadaktywności motorycznej obserwujemy liczne ruchy dziecka jak wstawanie, bieganie czy ruchy manipulacyjne dłońmi w sytuacji, kiedy te działania nie mają żadnego określonego celu. Przykładem może być sytuacja, kiedy dziecko siedząc w teatrze i oglądając przedstawienie cały czas “tupie” nogami. Oprócz tego mogą pojawić się tiki albo ruchy przymusowe- szczególnie w sytuacji, kiedy następuje ograniczenie takiej aktywności.
Impulsywność zachowania dotyczy sytuacji, kiedy dziecko zachowuje się w danym momencie zgodnie z tym co przyjdzie mu do głowy. W takiej sytuacji podporządkowanie zachowania nagłemu impulsowi powoduje brak refleksyjności dziecka w zakresie adekwatności czy konsekwencji swojego zachowania. Dziecko “nie ma czasu” przemyśleć swojego zachowania. Objawy te możemy zauważyć na przykład w wypowiedziach ustnych dziecka, w których może pojawiać się zaburzenie logicznego ciągu wypowiedzi oraz wiele wtrąceń czy dygresji.
Natomiast zakłócenia uwagi dotyczą w głównej mierze problemów z koncentracją dziecka, nawet w warunkach sprzyjających utrzymaniu uwagi. Dziecko z ADHD bardzo łatwo się rozprasza, co jest szczególnie zauważalne w sytuacji kiedy okoliczności wymagają dłuższego utrzymania koncentracji, np. w czasie sprawdzianu szkolnego.
Wśród innych objawów i trudności, które mogą, ale nie muszą się pojawić możemy dostrzec zmiany w obszarze przetwarzania emocjonalnego (silne nasilenie negatywnych emocji), sferze motywacji (trudności w realizacji wyznaczonego celu) czy w obszarze kompetencji społecznych (problem z utrzymywaniem satysfakcjonujących relacji).
Jak powstaje ADHD?
Jak i w przypadku wielu innych zaburzeń dokładne wyjaśnienie powstawania zaburzenia ADHD nie jest do końca znane. Jednakże do tej pory zostało wykryte silne uwarunkowanie genetyczne tego zaburzenia- gdyż odziedziczalność jego to aż 75-80% i w przypadku ADHD mówimy o zaburzeniu wielogenowym.
Wśród potencjalnych przyczyn wyróżnia się także koncepcje neuropsychologiczne podkreślające związek zmian strukturalnych mózgu (zmniejszenie kory przedczołowej), funkcjonalnych (obniżony przepływ krwi w obszarach przedczołowych) struktur mózgowych oraz koncepcje psychologiczne.
Chłopiec czy dziewczynka?
W zależności od stosowanego systemu klasyfikacji, statysttki mówiące o rozpowszechnieniu tego zaburzenia w populacji są różne. Według ICD-10 ADHD dotyka 1-2 % populacji, natomiast DSM-5 mówi o 3-10%. Różnice te wynikają przede wszystkim z przyjętych kryteriów diagnozy tego zaburzenia.Jednakże niezależnie od przyjętego systemu- ADHD diagnozowane jest częściej wśród chłopców, a proporcja zachorowań względem dziewczynek wynosi 3 :1.
ADHD czy po prostu głód ruchu?
W celu postawienia diagnozy ADHD nasze dziecko musi spełnić kilka podstawowych kryteriów. Jednakże nasze obawy narastają wtedy, kiedy zachowanie naszego dziecka zaczyna nam te objawy przypominać. Jednakże musimy pamiętać- że nie każde ruchliwe, impulsywne i dekoncentrujące się dziecko cierpi na to zaburzenie. Dlatego sprawdź czy przypadkiem Twojego dziecka nie dotyczy któraś z poniższych sytuacji:
1.) “Mój 5-letni Jaś ciągle biega, nawet kiedy wszyscy goście siedzą przy stole on musi od niego wstawać”- ruchliwość dziecka jest zachowaniem normatywnym na przykład wśród 5-6 latków. Mówimy wtedy o tak zwanym “głodzie ruchu” i jest to całkowicie typowy objaw rozwoju dziecka na tym etapie.
2.) “Kasia jest w 1 klasie i Pani wychowawczyni zwróciła nam uwagę, że nie potrafi wysiedzieć w ławce.”- okres przejściowy między przedszkolem, a szkołą podstawową jest dla Twojego dziecka trudnym momentem. Nagle zaczynają panować nowe przepisy i normy- dlatego zanim zdiagnozujesz u swojego dziecka ADHD upewnij się czy ono dobrze zna zasady panujące w czasie lekcji.
3.) “Hania jest bardzo żywym i impulsywnym dzieckiem, nawet kiedy nie powinna tak mocno reagować”- pamiętaj że każde dziecko ma określony temperament i takie cechy jak ekstrawertyzm, impulsywność czy wysoka aktywność będą wpływały na zachowanie Twojego dziecka.
Powyższe przykładowe sytuacje, pokazują że nie każde dziecko, które swoim zachowaniem “odbiega” od standardów wychowania cierpi na ADHD. Jednak pamiętaj, jeżeli pewne zachowania budzą Twój niepokój lub dostałeś taką informację od nauczyciela- nie lekceważ tego i skonsultuj to ze specjalistą. ADHD można leczyć, a efekty prowadzonych terapii są bardzo dobre!