Taki już jestem

Nieraz w różnych sytuacjach słyszymy: „Taki już jestem. Nic nie poradzę.” najczęściej jako wytłumaczenie dla niezrozumiałego lub nieakceptowanego zachowania danej osoby. Ale czy naprawdę nic się nie da zrobić, czy jest to tylko świetna wymówka na każdą okazję?

Czym jest osobowość?

Osobowość można określić jako zestaw względnie stałych, charakterystycznych dla danej osoby wzorców myśli, emocji i zachowań, które sprawiają, że jest ona wyjątkowa. Jest to konstrukt psychologiczny, jednak badania wskazują na możliwy wpływ procesów i potrzeb biologicznych na naszą osobowość. Nie tylko wpływa na nasze reakcje wobec środowiska, ale także powoduje, że zachowujemy się w określony sposób. Manifestuje się zarówno w postaci pewnych, powtarzalnych wzorców zachowań, jak i w sposobie myślenia, odczuwania, oraz naszych bliskich relacjach i innych interakcjach społecznych.

Stałe cechy czy modyfikowalne zachowania

Niektóre nasze cechy są mocno widoczne i ujawniają się w większości sytuacji, można nazwać je trzonem naszej osobowości (np. introwersja i ekstrawersja). Te cechy bardzo trudno jest modyfikować, jednak za nimi leżą schematy zachowania, nawyki i przekonania, które zdecydowanie łatwiej jest zmienić, a poprzez to wpłynąć na zmianę swojej osobowości.
Warto zacząć od przeglądu swoich przekonań. Dlaczego? Jeśli według Ciebie cechy osobowości są z góry ustalone, zdeterminowane przez genetykę i nic nie da się z nimi zrobić, to nawet jeśli chciałbyś być bardziej towarzyski, Twoje przekonania to udaremnią.

Twoje kroki do zmiany

Jeśli naprawdę pragniesz zmiany, bo na przykład nieśmiałość (lub inne cechy) przeszkadza Ci i ogranicza Cię w wielu sytuacjach oto kilka wskazówek:

1. Skup się na zmianie nawyków. Psychologowie odkryli, że osoby, które przejawiają pozytywne cechy osobowości, takie jak życzliwość i uczciwość, wykształciły po prostu nawykowe reakcje, które jako korzystne się utrwaliły. Zmiana nawyków to jeden ze sposobów zmiany osobowości. Wykształcanie nowych czy modyfikowanie, zastępowanie starych nawyków zawsze wymaga dużo czasu i wysiłku, jednak przy odpowiedniej systematyczności i konsekwencji te nowe schematy zachowania staną się Twoją drugą naturą.
2. Zmień swoje przekonania. Jeśli uważasz, że nie możesz się zmienić, to się nie zmienisz. Jeśli według Ciebie Twoja osobowość jest stała, nigdy nie podejmiesz wysiłku, nawet jeśli chciałbyś zmiany. Jednocześnie jeżeli uważasz, że możesz zmieniać swoje cechy to chętniej podejmiesz działanie w kierunku zmiany i będziesz wytrwale dążył do jej osiągnięcia.
3. Skup się na procesie. Psycholog Carol Dweck dowiodła, że to w jaki sposób chwalone są dzieci wpływa na ich przekonania o stałości bądź zmienności osobowości. Dzieci chwalone za inteligencję, postrzegały ją jako coś niezmiennego, co się posiada lub nie. Widziały swoje osobiste cechy jako stałe. Natomiast dzieci chwalone za wysiłek, widziały inteligencję jako coś modyfikowalnego. Te dzieci w obliczu trudności były bardziej wytrwałe i chętne do uczenia się. Zamiast więc myśleć o sobie „Jaki jestem mądry i utalentowany” pomyśl „Znalazłem naprawdę dobry sposób rozwiązania tego problemu”.
4. Udawaj, że zmiana już zaszła, aż to nastąpi. Twój introwertyzm przeszkadza Ci w niektórych sytuacjach? Udawaj więc w nich ekstrawertyka! Zachowuj się jak ekstrawertyk wtedy kiedy tego potrzebujesz, aż w końcu stanie się to Twoją drugą naturą. Oczywiście początki nie będą łatwe, ale w końcu wykształcisz wzory zachowań, które automatycznie będziesz stosować w tych konkretnych sytuacjach.

Całkowita zmiana osobowości nie jest łatwa, każdy z powyższych kroków wymaga czasu i wysiłku. Jednak jeśli naprawdę pragniesz zmiany, to zamiast skupiać się na głównych cechach osobowości, skoncentruj się na tym, co się za nimi kryje i wprowadź rzeczywiste zmiany w swoim sposobie zachowania, myślenia i codziennego funkcjonowania.


* Inspirowane artykułami Kendry Cherry „Can You Change Your Personality?” oraz “What is personality?”