W świetle badań 40% codziennych czynności wykonujemy nawykowo, tzn. nawet się nie zastanawiamy podejmując jakieś działanie, ponieważ powtarzamy je codziennie lub w tych samych sytuacjach już od dawna. Nawyki tworzą się poprzez wielokrotne skojarzenie pewnych bodźców, sytuacji (wyzwalaczy) z naszymi reakcjami. Na przykład dźwięk budzika może wyzwolić ciąg reakcji przebiegajacych codziennie dokładnie w takiej samej kolejności – jemy, myjemy zęby, twarz, ubieramy się, zamykamy dom i idziemy do pracy. Ponieważ czynności te wykonujemy automatycznie możemy w ich trakcie zastanawiać się nad różnymi sprawami, a później nawet nie być pewnym, czy je zrobiliśmy (ile razy zdarzyło Ci się wracać, aby sprawdzić czy zamknąłeś drzwi na klucz?).

Złe nawyki
Podobnie tworzą się złe nawyki czyli np. uzależnienia. W chwili stresu sięgamy po słodycze, alkohol, papierosa – odczuwamy czasową ulgę, więc powtarzamy to zachowanie w różnych sytuacjach stresowych, aż reakcja się utrwala i staje się automatyczna. Utrwalony nawyk utrzymuje się nawet kiedy znikną jego pozytywne konsekwencje. Prawdopodobnie w życiu każdego człowieka istnieje jakiś nawyk lub nawyki, które wpływają niekorzystnie na jego zdrowie czy organizację czasu. Aby pozbyć się takiego nawyku należy działać stopniowo. Czasem niezbędna jest pomoc terapeuty.
10 kroków do zmiany nawyku
- Jeden nawyk w jednym czasie. Zmiana nawyku wymaga koncentracji i wysiłku, dlatego nie podejmuj się zmiany kilku nawyków na raz. Wybierz jeden konkretny nawyk do zmiany i skup się na nim całkowicie, aż zmiana się utrwali.
- Zapisz nawyk, który chcesz zmienić. Siła umysłu jest ogromna, jednak fizycznie zapisany na kartce i „patrzący” na Ciebie z lodówki, szafki, lustra plan zmiany ma zdecydowanie większą siłę oddziaływania, niż pojawiająca się od czasu do czasu w głowie myśl. Zapisz dokładny plan oraz datę rozpoczęcia jego realizacji i powieś w widocznym miejscu.
- Wypisz wszystkie powody, dla których chcesz dokonać tej zmiany. To pozwoli Ci wzbudzić wewnętrzną motywację do działania i utrzymać ją poprzez codzienne przypominanie sobie tych powodów oraz dodawanie nowych. Niech wypisane powody będą dla Ciebie rzeczywiście ważne.
- Powiedz o zmianie jak największej liczbie osób. Motywacja zewnętrzna też się przyda, a co zadziała silniej niż publiczne zobowiązanie? Dzięki poinformowaniu znajomych tworzysz także grupę, do której możesz zwrócić się o wsparcie w chwilach słabości.
- Każdy nawyk ma co najmniej jeden wyzwalacz, czyli bodziec lub sytuację, po której automatycznie się pojawia. W celu zmiany nawyków rozpoznaj wszystkie istniejące wyzwalacze. Następnie wymyśl (i zapisz!) nowe zachowania, które zastąpią nawyk po każdym wyzwalaczu. Łatwiej jest zastąpić stary nawyk, niż go wyeliminować.
- Przewiduj trudności. Na pewno wystąpią, więc bądź przygotowany. Wypisz wszystkie jakie przyjdą Ci do głowy (możesz zrobić research, aby odkryć na jakie przeszkody napotykały inne osoby walczące z tym nawykiem) oraz sposoby w jakie sobie z nimi poradzisz.
- Bądź konsekwentny. Po każdym wyzwalaczu stosuj nowe, wybrane przez Ciebie zachowanie. W żadnej sytuacji nie odpuszczaj! To niełatwe, ale zgodnie z psychologią behawioralną nieregularne wzmocnienia najsilniej utrwalają zachowanie. Pozwalanie sobie na stary nawyk od czasu do czasu sprawi, że jeszcze trudniej będzie Ci się z nim rozstać.
- Kontroluj postępy. Zastanów się kiedy udało Ci się zastąpić automatyczną, niechcianą reakcję nowym zachowaniem. Zapisuj wszystkie swoje małe sukcesy– zmiana zachodzi stopniowo, dlatego łatwo przeoczyć poczyniane postępy. Dostrzegaj je i notuj, aby utrzymać motywację i wiarę we własne możliwości.
- Nie poddawaj się po porażkach! Przeanalizuj przyczyny ewentualnych niepowodzeń i zastanów się jak możesz zapobiec im w przyszłości. Zamiast pozwolić sobie na przegraną – ucz się na własnych błędach.
- Kontynuuj zmianę, aż do utrwalenia. Jeśli aktualny nawyk jest dla Ciebie codziennością podejmij 30-dniowe wyzwanie. Pamiętaj jednak, że jest to orientacyjny czas utrwalania nowego nawyku. Kontynuuj kontrolowanie zmiany dopóki zauważysz, że nowe korzystne zachowania pojawiają się automatycznie po wyzwalaczach, a Ty sam nie wkładasz w ich dopilnowanie wysiłku.