Fobia społeczna (lęk społeczny) to silny, wszechogarniający strach odczuwany w sytuacjach ekspozycji społecznej, szczególnie wówczas, gdy:

• dana osoba jest obserwowana przez innych ludzi,

• musi podjąć kontakt interpersonalny,

• bardzo jej zależy na dobrym wrażeniu,

• boi się kompromitacji lub upokorzenia

Fobia społeczna występuje pod dwiema postaciami:

• specyficzną, która przejawia się lękiem przed konkretnymi sytuacjami i czynnościami wykonywanymi publicznie;

• uogólnioną, charakteryzującą się lękiem przed większością sytuacji społecznych, często przynależną do osobowości unikającej.  

Osoby cierpiące na fobię społeczną unikają wystąpień publicznych, jedzenia i picia w towarzystwie, nie potrafią rozmawiać z innymi ludźmi, zwłaszcza z tymi, którzy są dla nich autorytetem, nie mogą pracować, gdy ktoś ich obserwuje.

W sytuacji ekspozycji społecznej (lub nawet samego jej wyobrażenia) mogą wystąpić charakterystyczne objawy cielesne:

• czerwienienie się,
• kołatanie serca,
• drżenie rąk,
• nadmierna potliwość, duszność,
• nudności,
• szum w uszach,
• zaburzenia mowy (na przykład drżenie głosu),
• zawroty głowy

Osoba chora obawia się, że jej słowa lub działania mogą spowodować, iż zostanie upokorzona, skompromitowana, potępiona, wyśmiana, a lęki te są nieuzasadnione lub nadmierne. Pociągają za sobą również unikanie wszelkich sytuacji prowokujących lęk, co z kolei jest odczuwane jako cierpienie i upośledza życie społeczne i zawodowe.

Lęk społeczny jest uwarunkowany po części czynnikami biologicznymi, które wskazują na patologicznie niższą aktywność układu dopaminergicznego u chorych. Wyjaśnienia ewolucyjne odwołują się do faktu, że lęk może być produktem ubocznym hierarchii pozycji społecznej, która występujeą nawet u zwierząt. Psychologia poznawcza podnosi, że ludzie cierpiący na fobię społeczną spodziewają się odrzucenia i złej oceny ze strony innych, tworzą sztywne schematy myślowe, co prowadzi do poczucia zagrożenia w obecności innych. Są również przewrażliwione na punkcie najmniejszych sygnałów krytycznej lub negatywnej oceny.

Osoby takie spodziewają się po sobie niewłaściwych i nieakceptowanych zachowań, które doprowadzą do odrzucenia przez innych, utraty pozycji i poczucia własnej wartości, co uruchamia proces samospełniającego się proroctwa. Poczucie braku kontroli nad własnym życiem prowadzi często do uległości i braku asertywności, charakteryzujących ludzi cierpiących na omawiane zaburzenie.

W leczeniu pomocna okazuje się farmakoterapia za pomocą beta-blokerów obniżających ciśnienie krwi, zmniejszających pobudzenie autonomiczne oraz anksjolityki (leki uspokajające) i antydepresanty podnoszące poziom serotoniny. Psychoterapia polega na systematycznej desensytyzacji.Terapia poznawczo-behawioralna, bardzo skuteczna w takich przypadkach, pomaga rozpoznać pacjentowi automatyczne, negatywne myśli i zmienić te myśli i spostrzeżenia.

Fobia społeczna najczęściej pojawia się w okresie dojrzewania, pierwsze objawy przypadają na okres pomiędzy 17 a 30 rokiem życia. Częściej cierpią na nią kobiety. Średnio dotyka 7-9% społeczeństwa.