Aby zdiagnozować to zaburzenie trzeba, by ataki paniki występowały co najmniej przez okres miesiąca, a dotknięta nimi osoba obawiała się kolejnego epizodu lub jego konsekwencji. Ponadto muszą bez sytuacyjnego uzasadnienia pojawiać się co najmniej cztery z poniższych  objawów:

• krótki, urywany oddech

• palpitacja serca

• nadmierna potliwość

• zawroty głowy

• depersonalizacja, czyli poczucie obcości wobec samego siebie, oderwania od własnego ciała, utraty tożsamości

• derealizacja

• poczucie nierzeczywistości sytuacji, zakłócenia percepcji

• lęk przed śmiercią, utratą władz umysłowych lub kontroli nad swoim zachowaniem  

Napady paniki  pojawiają się znienacka, niesprowokowane sytuacją, trwają przeciętnie od 10 do 20 minut, ich natężenie szybko maleje, powodują silne cierpienie i pozostawiają człowieka wyczerpanym, z tak zwanym „osadem lęku”, utrzymującym się do kilku godzin, żywiącego obawę przed nawrotem. Każdy kolejny atak poważnie upośledza społeczne i fizyczne funkcjonowanie jednostki. 80-90% pacjentów przypomina sobie przykre wydarzenie życiowe poprzedzające pierwszy atak paniki.

Człowiek po ataku panicznego lęku ma ochotę „zapaść się pod ziemię”, odczuwa potrzebę izolacji porównywalną ze wstydem, niechęć do jakichkolwiek kontaktów interpersonalnych.  


Rozpoczyna się zazwyczaj pomiędzy 15 a 24 rokiem życia. Dwukrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn, im poważniejsza postać, tym bardziej rośnie przewaga kobiet wśród ogółu cierpiących (80% dotkniętych najpoważniejszymi formami stanowią kobiety), co tłumaczy się czynnikami socjo-kulturowymi. 7-30% ludzi zdarza się co najmniej jeden atak w ciągu życia, ale nie przekształca się on w chorobę (największe ryzyko zachorowania dotyczy osób snujących katastroficzne myśli).

Przyczyn paniki można upatrywać zarówno w czynnikach biologicznych, jak i poznawczych. Twórcy teorii biologicznych sugerują, że ataki są prawdopodobnie powiązane z wrodzonym, adaptacyjnym "alarmem przeciwuduszeniowym", który działa w naszym mózgu - w sytuacji zmniejszonego dopływu powietrza powoduje on wzrost poziomu dwutlenku węgla, co u osób nadmiernie nań wrażliwych może wywoływać gwałtowne reakcje lękowe.

Neurobiologicznym podłożem tego rodzaju zaburzeń lękowych mogą być zakłócenia w obrocie noradrenaliny, która odpowiada za pobudzenie organizmu i wyzwala się obficie podczas ataku paniki. Obawa przed kolejnym atakiem angażuje układ limbiczny, czyli obszar mózgu zawiadujący reakcjami emocjonalnymi. Chroniczna stymulacja tego układu może obniżać próg pobudzenia dla lęku sprawiając, że pojawienie się tego uczucia jest częstsze i łatwiejsze.

Poznawczy model paniki bazuje na złożeniu, że jej przyczyny mają prawie zawsze charakter wewnętrzny, pojawiają się wyzwalane automatycznymi myślami. Osoby cierpiące na napady tego rodzaju lęku są przeczulone na punkcie sygnałów płynących ze swojego ciała i interpretują je w sposób katastroficzny. Łatwiej niż reszta populacji zapamiętują sygnały zagrożenia, zwłaszcza te dotyczące zdrowia, zwracają również baczniejszą uwagę na informacje lękotwórcze i znakomicie wyczuwają bicie swojego serca. Trwają w rosnącym napięciu, w swoistym "lęku przed lękiem", który kulminuje atakiem paniki, a cały proces odbywa się zazwyczaj poza świadomością. Następnie lęk generalizuje się na miejsca, w których się pojawia i chorzy w sposób typowy dla agorafobii zaczynają unikanie, jest to zjawisko nabyte, wyuczone na drodze warunkowania.

Leczenie polega na stosowaniu technik psychologicznych wspomaganych farmakoterapią w postaci leków uspokajających, tak zwanych anksjolityków oraz klasycznych antydepresantów podnoszących poziom serotoniny w mózgu.

Dużą skutecznością odznacza się terapia poznawczo-behawioralna oparta na dwuetapowym działaniu, mianowicie najpierw poprzez zidentyfikowanie nieprzystosowawczych przekonań klienta, potem zastąpienie ich korzystniejszymi przekonaniami oraz, w celu utrwalenia tych zmian, prowadzenie ćwiczeń polegających na kontrolowanym kontakcie z zagrażającymi bodźcami.