Podejście dialektyczno- behawioralne (DBT)

Wprowadzenie

Terapia dialektyczno – behawioralna powstała w celu pomocy osobom z zaburzeniami osobowości borderline (z pogranicza) i stanowi zaadaptowaną odmianę terapii poznawczo – behawioralnej. Może być wykorzystywana w leczeniu zaburzeń, którym towarzyszy chwiejność emocjonalna, impulsywność oraz zamiary samobójcze a także zespołu stresu pourazowego. Autorką podejścia jest Marsha Linehan. Terapia oferuje program oparty na paradoksie : terapeuta okazuje klientowi pełną akceptację, a jednocześnie kładzie nacisk na konieczność zmiany jego myśli, emocji i zachowań. Celem nadrzędnym terapii jest usunięcie skrajności uczuć i działań, wahań pomiędzy idealizacją a deprecjacją.
 

Główne założenia
Dialektyka to sposób rozumienia rzeczywistości w kategoriach tezy (akcji), antytezy (reakcji) i następującej po nich syntezy. W obszarze zaburzeń oznacza to, że w dysfunkcji można odnaleźć elementy funkcji, w chorobie pierwiastek zdrowia, a w destrukcji zamiar budowania. Podstawowym celem terapii jest redukcja skrajności w myśleniu, emocjach i działaniach oraz dążenie do ich uśrednienia, czyli pogodzenia w procesie syntezy. Zasadą jest bezwarunkowa akceptacja klientów, w sytuacji uczenia ich, jak dokonać zmiany.

Przyczyny zaburzeń

Zaburzenia są spowodowane niezdolnością jednostki do syntezy skrajnych emocji i zachowań, czyli znajdowania psychologicznego kompromisu. Dzieje się tak na skutek wcześniejszego uczenia, zachodzącego w tak zwanym unieważniającym środowisku, które podważa indywidualne przeżycia osoby, karząc je lub pomijając. Nie nabywa zatem ona skutecznych metod radzenia sobie z afektem. Niebagatelną rolę odgrywa też podatność biologiczna.
 

Forma terapii

Terapia przebiega zazwyczaj w formie spotkań indywidualnych i grupowych. Terapeuta przeprowadza diagnozę osobowości klienta i zawiera z nim kontrakt, określając obowiązki klienta (uczęszczanie na sesje, praca nad zmianą zachowań) oraz swoje (m.in. dostępność pomiędzy sesjami). Ustala się szczegółową listę celów terapii i dąży do ich realizacji. Leczenie jest elastyczne i przybiera formę dostosowaną do potrzeb klientów i głębokości ich zaburzeń. Terapeuci zadają zadania domowe, mające utrwalać nowe sposoby interakcji z innymi oraz doskonalić umiejętności kontrolowania emocji.
 

Metody terapii

Indywidualne sesje są poświęcone rozwiązywaniu aktualnych problemów, ze szczególnym naciskiem na samookaleczenia i zachowania samobójcze, a następnie zachowania, które zakłócją proces leczenia. Linehan wyróżniła cztery poziomy zaburzenia, którym odpowiadają różne rodzaje leczenia. Poziom pierwszy obejmuje zaburzenia behawioralne oraz naukę kontrolowania ich. Kolejny poziom dotyczy problemów wynikających z blokowania emocji i unikania bodźców emocjonalnych - celem jest zredukowanie stresu oraz pogłębianie zdolności do świadomego przeżywania uczuć. Trzeci poziom oznacza zachowania, które przeszkadzają w osiąganiu indywidualnych celów - dąży się tu do stabilizacji samooceny oraz tolerancji na ocenę społeczną. Ostatni poziom obejmuje poczucie życiowego niespełnienia - terapia rozwija umiejętności osiągania szczęścia poprzez wgląd, praktykę duchową i poszerzoną samoświadomość.
Na cotygodniowych sesjach terapii grupowej klienci uczestniczą w treningach komunikacji interpersonalnej oraz asertywności, uczą się efektywnego rozwiązywania problemów, tolerancji niepokoju, akceptacji rzeczywistości takiej, jaką jest w danym momencie. Przyswajają sobie techniki regulacji emocji poprzez ich identyfikację i etykietowanie. Uczą się uważności czyli obserwacji i samoobserwacji (klienci wypełniają specjalne karty samoobserwacji). Terapeuci stosują tak zwaną komunikację interpersonalną, odnosząc się do klientów rzeczowo ale z humorem i mówiąc wprost, co uważają na temat ich zachowań, zwłaszcza samobójczych. Akceptowane jest telefonowanie do terapeuty przed zachowaniami samobójczymi (ale nie po) , na około 10-20 minut, celem ustalanie planu działania i wzmacniania umiejętności.

Mocne strony

Praca z klientami cierpiącymi na zaburzenia osobowości typu borderline jest oceniana przez terapeutów jako szczególnie trudna – ta metoda podpowiada, jak skutecznie prowadzić interwencje psychologiczne.

Ograniczenia

Terapia ta, łącząca w swym wnętrzu elementy pochodzące z różnych dziedzin (filozofia, buddyzm zen), nie opiera się na jasnych podstawach teoretycznych, co jest częstym zjawiskiem w przypadku podejść eklektycznych.