Podejście behawioralne

Wprowadzenie

Terapia behawioralna zyskała status autonomicznego podejścia w latach sześćdziesiątych XX wieku. Opiera się na procedurach warunkowania klasycznego i sprawczego, czyli uczenia się przez skojarzenia lub konsekwencje. Terapeuci behawioralni koncentrują się na zmienie obserwowalnych zachowań i modyfikacji ich związku ze środowiskiem. Nie dokonuje się bezpośredniej ingerecji w sposób myślenia klienta.

Główne założenia

Terapia behawioralna służy zmianie konkretnych, problematycznych zachowań i nabyciu określonych, pożądanych umiejętności. Praca zaczyna się od dokładnego opisu zachowania, które należy skorygować, oraz wyznaczenia docelowego efektu, a także konkretnych zasad i procedur uczenia. Stosuje się wygaszanie lub przewarunkowanie nieprzystosowanych reakcji , na przykłąd lęku, albo też manipulowanie warunkami zewnętrznymi, nagrodami i karami. Celem ostatecznym jest nie tylko doprowadzenie do wystąpienia pożądanych reakcji, ale także utrwalenie ich oraz poddanie kontroli jednostki.

Przyczyny zaburzeń

W ujęciu behawioralnym osoba zaburzona (o ile nie ma uszkodzeń mózgu) albo nie nabyła umiejętności niezbędnych do radzenia sobie z problemami życiowymi, albo wyuczyła się nieprawidłowych reakcji lub wzorców radzenia sobie, które są podtrzymywane przez jakieś wzmocnienie, a być może jedno i drugie.

Forma terapii

Terapia może trwać od kilku tygodni do wielu miesięcy. Sesje trwają około godziny i odbywają się regularnie. Niekiedy używa się nagrań dla umożliwienia klientowi kontynuowania pracy w domu, pracę wspomagają rónież techniki relasacyjne oraz zajęcia prowadzone w środowisku naturalnym jednostki. Terapia może przebiegać w trybie indywidualnym lub grupowym. Cel terapii jest jasno zdefiniowany. Osoba poddana leczeniu wie, czego się od niej oczekuje i dlaczego została nagrodzona bądź ukarana.

Metody terapii

Ekspozycja na bodźce lękotwórcze - wielokrotne prezentowanie danego bodźca przy braku „wzmocnienia", celem wygaszenia reakcji strachu. Metoda ta występuje w dwóch podstawowych odmianach: jako systematyczna desensytyzacja (odwrażliwianie) i terapia oparta na ekspozycji w warunkach naturalnych. Często towarzyszy im trening relaksacji.

Terapia awersyjna polega na zmianie niepożądanych zachowań metodą karania. Karą może być usunięcie pożądanych wzmocnień lub też stosowanie bodźców awersyjnych. Podstawowym celem jest zmniejszenie atrakcyjności bodźca powodującego niepożądane zachowania.

Modelowanie polega na uczeniu się umiejętności poprzez naśladowanie drugiej osoby, na przykład rodzica lub terapeuty. Klient najpierw obserwuje, a następnie jest zachęcany do naśladowania i ćwiczenia .

Systematyczne stosowanie wzmocnień pozytywnych, najczęściej przysmaków, przyjemności lub przywilejów. Skuteczna okazała się technika żetonów, stosowana szczególnie w instytucjach, gdzie zachowania właściwe nagradza się żetonami, wymienianymi następnie na pożądane przedmioty lub atrakcje.

Zawieranie kontraktów odnoszących się do zachowania, czyli umów pomiędzy co najmniej dwiema stronami (terapeutą i klientem, rodzicem i dzieckiem lub mężem i żoną ). Umowa, często sporządzona w formie pisemnej, zawiera zobowiązanie klienta do dokonania zmiany, a także obowiązki drugiej strony, która obiecuje zapewnić w zamian coś, czego klient pragnie, na przykład jakąś wymierną nagrodę. Leczenie staje się w ten sposób wspólnym przedsięwzięciem, za które odpowiedzialność biorą obydwie strony.

Mocne strony

Terapia behawioralna otwiera możliwość pracy z osobamu upośledzonymi umysłowo, chorymi na demencję czy zaburzenia ze spectrum autyzmu. Pomaga w nabywaniu prostych umiejętności, takich jak samodzielne jedzenie, ale można także ułatwiać uczenie się złożonych umiejętności. Terapia ta znajduje zastosowanie w leczeniu różnorodnych nieprzystosowanych zachowań związanych z uzależnieniami, zarówno od substancji, jak i od czynności. Niekiedy wspomaga inne rodzaje terapii.

Ograniczenia

Jako podejście skoncentrowane na zmianie konkretnych zachowań terapia behawioralna nie przywiązuje zasadniczej wagi do sposobu myślenia klienta, nie pozwala mu na wgląd w siebie czy poznawcze opracowanie przeżyć. Bazuje na materii bodźców i reakcji, z pominięciem pośredniczących stanów i procesów psychicznych.