Hipnoza najczęściej wywołuje mieszaną reakcję zarówno specjalistów, jak i ogółu społeczeństwa. Budzi wielką ciekawość, a jednocześnie sceptycyzm wynikający z błędnych informacji na jej temat.
Niestety, by uzyskać akceptację dla hipnozy (lub - co bardziej prawdopodobne - dla siebie) niektórzy praktycy utrzymują, że mogą przy pomocy hipnozy uzyskiwać sensacyjne wyniki i dokonywać cudownych wyleczeń. W wyniku takiej agresywnej reklamy część psychologów i psychoterapeutów niezaznajomionych z zagadnieniem odrzuca całkowicie użycie hipnozy i uważa ją w najlepszym wypadku za coś w rodzaju cyrkowej sztuczki, zaś w najgorszym za oszustwo.
W miarę jak hipnoza stawała się przedmiotem poważnych badań naukowych, pojawiła się naukowa weryfikacja wyników leczenia. Tak, że obecnie możemy poprzeć twierdzenia dotyczące skuteczności hipnozy w różnych dziedzinach psychoterapii i medycyny używając materialnych dowodów.
Niestety, by uzyskać akceptację dla hipnozy (lub - co bardziej prawdopodobne - dla siebie) niektórzy praktycy utrzymują, że mogą przy pomocy hipnozy uzyskiwać sensacyjne wyniki i dokonywać cudownych wyleczeń. W wyniku takiej agresywnej reklamy część psychologów i psychoterapeutów niezaznajomionych z zagadnieniem odrzuca całkowicie użycie hipnozy i uważa ją w najlepszym wypadku za coś w rodzaju cyrkowej sztuczki, zaś w najgorszym za oszustwo.
W miarę jak hipnoza stawała się przedmiotem poważnych badań naukowych, pojawiła się naukowa weryfikacja wyników leczenia. Tak, że obecnie możemy poprzeć twierdzenia dotyczące skuteczności hipnozy w różnych dziedzinach psychoterapii i medycyny używając materialnych dowodów.
Hipnoza - co to takiego?
Definicja hipnozy ma podstawowe znaczenie dla badań naukowych, jednak dążęnie do zdefiniowania hipnozy z różnych perspektyw teoretycznych spowodowało kontrowersje co do „prawdziwego” znaczenia hipnozy. Niezgodności pojawiły się z dwóch powodów. Po pierwsze: natura hipnozy i mechanizmy leżące u jej podstaw nie są jeszcze w pełni znane. Po drugie jeżeli definiujemy hipnozę opierając się na określonej teorii, narażamy się na krytykę przedstawicieli innego podejścia teoretycznego. Na przykład niektórzy teoretycy określają hipnozę jako procedurę, podczas gdy inni uważają ją za produkt owej procedury. Chociaż przedstawiciele różnych podejść zgadzali się co do tego, że potrzebna jest definicja operacyjna, doprowadziło to do całkowitego zamieszania w odniesieniu do znaczenia słowa „hipnoza” oraz innych powiązanych terminów, takich jak indukcja hipnotyczna czy hipnoterapia.
W tej sytuacji Oddział 30 Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego czyli Towarzystwo Hipnozy Psychologicznej (American Psychological Association Division 30 – Society of Psychological Hypnosis) podjął prace nad ustaleniem definicji hipnozy, która mogłaby być uznana przez przedstawicieli różnych kierunków teoretycznych.
W roku 2014 została ostatecznie sformułowana, a następnie opublikowana (Journal of Clinical Hypnosis, 2015; 57:4, 378-385) definicja hipnozy. Jej twórcami są Gary R. Elkins, Arreed F. Barabasz, James R. Council i David Spiegel. Brzmi ona następująco: hipnoza to stan świadomości z udziałem skoncentrowanej uwagi i zmniejszoną percepcją bodźców peryferyjnych, który charakteryzuje się zwiększoną zdolnością reakcji na sugestie. Indukcja hipnotyczna to procedura mająca na celu wywołanie hipnozy. Podatność hipnotyczna definiowana jest jako zdolność jednostki do doświadczania sugerowanych zmian w procesach fizjologicznych, wrażeniach, emocjach, myślach lub zachowaniach podczas hipnozy. Hipnoterapia natomiast to zastosowanie hipnozy w leczeniu zaburzeń medycznych lub psychologicznych.
W roku 2014 została ostatecznie sformułowana, a następnie opublikowana (Journal of Clinical Hypnosis, 2015; 57:4, 378-385) definicja hipnozy. Jej twórcami są Gary R. Elkins, Arreed F. Barabasz, James R. Council i David Spiegel. Brzmi ona następująco: hipnoza to stan świadomości z udziałem skoncentrowanej uwagi i zmniejszoną percepcją bodźców peryferyjnych, który charakteryzuje się zwiększoną zdolnością reakcji na sugestie. Indukcja hipnotyczna to procedura mająca na celu wywołanie hipnozy. Podatność hipnotyczna definiowana jest jako zdolność jednostki do doświadczania sugerowanych zmian w procesach fizjologicznych, wrażeniach, emocjach, myślach lub zachowaniach podczas hipnozy. Hipnoterapia natomiast to zastosowanie hipnozy w leczeniu zaburzeń medycznych lub psychologicznych.
Jeżeli zastanowimy się nad podaną powyżej definicja hipnozy, to jest jasne, że zjawisko to jest częścią naszego codziennego życia. Wielokrotnie przecież doświadczamy „skoncentrowanej uwagi i zmniejszonej percepcji bodźców peryferycznych”, na przykład podczas czytania pasjonującej książki lub słuchania porywającego utworu muzycznego.
Dlaczego więc hipnoza miałaby stanowić szczególnie użyteczne narzędzie w psychoterapii lub medycynie? Otóż hipnoza pozwala na kontakt z doświadczeniami, które zwykle są zgromadzone w nieświadomej części umysłu. Umysł świadomy, to odpowiednik pamięci operacyjnej komputera (random access memory). Klikamy na jakąś ikonę i otwieramy plik, w którym chcemy pracować. Na przykład teraz pracujemy w pliku „co to jest hipnoza”, ale wystarczy, że przeniesiemy uwagę na coś innego – na przykład ktoś zadał nam jakieś pytanie i już otwiera się w naszej świadomosci inny plik. W tym czasie, kiedy się tym zajmujemy, inne pliki znajdują się na poziomie nieświadomym.
Kiedy wchodzimy w stan hipnozy, koncentrujemy się na określonych bodźcach. Świadomość bodźców pochodzących spoza obszaru zogniskowania uwagi jest znacznie ograniczona. Krytyczny osąd danej osoby zostaje częściowo zawieszony. W hipnozie, pracując bezpośrednio z umysłem nieświadomym, omijamy problem działania według utartych schematów, które zbudowaliśmy w oparciu o naszą wiedzę i doświadczenie. Innymi słowy, hipnoza daje nam przestrzeń, w której umysł nieświadomy jest wolny, by wypracować nowe rozwiązania, działania i pozytywne nastawienie. Stan hipnozy tworzy swoiste „okno”, w którym może pojawić się coś nowego.
Dlaczego więc hipnoza miałaby stanowić szczególnie użyteczne narzędzie w psychoterapii lub medycynie? Otóż hipnoza pozwala na kontakt z doświadczeniami, które zwykle są zgromadzone w nieświadomej części umysłu. Umysł świadomy, to odpowiednik pamięci operacyjnej komputera (random access memory). Klikamy na jakąś ikonę i otwieramy plik, w którym chcemy pracować. Na przykład teraz pracujemy w pliku „co to jest hipnoza”, ale wystarczy, że przeniesiemy uwagę na coś innego – na przykład ktoś zadał nam jakieś pytanie i już otwiera się w naszej świadomosci inny plik. W tym czasie, kiedy się tym zajmujemy, inne pliki znajdują się na poziomie nieświadomym.
Kiedy wchodzimy w stan hipnozy, koncentrujemy się na określonych bodźcach. Świadomość bodźców pochodzących spoza obszaru zogniskowania uwagi jest znacznie ograniczona. Krytyczny osąd danej osoby zostaje częściowo zawieszony. W hipnozie, pracując bezpośrednio z umysłem nieświadomym, omijamy problem działania według utartych schematów, które zbudowaliśmy w oparciu o naszą wiedzę i doświadczenie. Innymi słowy, hipnoza daje nam przestrzeń, w której umysł nieświadomy jest wolny, by wypracować nowe rozwiązania, działania i pozytywne nastawienie. Stan hipnozy tworzy swoiste „okno”, w którym może pojawić się coś nowego.
Jak można używać hipnozy w psychoterapii, medycynie, a także w codziennym życiu?
Dzięki hipnozie, w procesie diagnozy możemy docierać do informacji, których pacjent nie jest w stanie nam udzielić w wywiadzie, bo nie znajduja się one na poziomie świadomym. W procesie terapii możemy używać sugestii hipnotycznych do motywowania pacjenta, budowania relacji terapeutycznej, czy wzmacniania ego. Możemy pomagać pacjentowi w przezwyciężaniu objawów (stosujac techniki behawioralne czy poznawcze w hipnozie) czy pokonywaniu leku przed zmianą. Hipnoza pozwala również na odtwarzanie w bezpiecznej sytuacji traumatycznych doswiadczeń przy pracy z osobami cierpiacymi na PTSD czy ASD.
Hipnoza znajduje także szerokie zastosowanie w medycynie. W chirurgii i anestezjologii można uzywać hipnozy do przygotowania do operacji, usuwania bólu (podczs operacji i po niej), uruchamiania po operacji oraz redukcji komplikacji pooperacyjnych. Używano też hipnozy w pracy z pacjentami psychotycznymi, pacjentami z zaburzeniami afektywnymi oraz z zaburzeniami osobowosci typu borderline czy osobowości wielokrotnej (DID). W przypadku pacjentów neurologicznych z deficytami można uzywać hipnozy w rehabilitacji. Wizualizacja ruchu w hipnożie pozwala na szybszą rehabilitację pacjentów po udarach mózgu.
W ginekologii i położnictwie hipnoza stosowana jest w czasie porodu (umożliwia koncentracje rodzacej na zadaniu i zniesienie bólu), do podtrzymania zagrożonej ciąży i do leczenia nawykowych poronień. Jest także metodą z wyboru leczenia niepowściągliwych wymiotów w pierwszym trymestrze ciąży.
Hipnoza odgrywa również znaczącą rolę w leczeniu uzależnień – zarówno uzależnień od substancji, jak i uzaleznień behawioralnych. W medycynie psychosomatycznej może stanowić techniką ułatwiającą pracę z chorymi na choroby nowotworowe, choroby układu krążenia, choroby autoimmunne i dermatologiczne. Stanowi nieocenioną pomoc w pracy z ofiarami wypadków czy oparzeń.
Dentyści stosują hipnozę do znieczulania (kiedy na przykład niemożliwe jest znieczulenie farmakologiczne), do pracy z lękami dentystycznymi, do łagodzenia odruchów wymiotnych w czasie zabiegów dentystycznych i leczenia bruksizmu.
Szczególnie użyteczna jest hipnoza dla wszystkich terapeutów pracujacych z dziećmi. Dzieci są zazwyczaj bardzo otwarte na hipnoterapię i na ogół mają mniej błędnych przekonań na jej temat niż dorośli. Dzieci wydają się być przyzwyczajone do korzystania z wyobraźni; żyją w niej na co dzień, przełączając się łatwo z bycia dinozaurem na bycie rycerzem, robotem z kosmosu lub pielęgniarką w ciągu kilku minut. Dlatego można używać hipnozy z dziecmi do leczenia rozmaitych zaburzeń: moczenia nocnego, tików, obgryzania paznokci, nadpobudliwosci. Hipnoza daje także dobre efekty w leczeniu zaburzeń lękowych i depresyjnych u dzieci, a także w kontroli bólu, szczególnie w chorobach nowotworowych.
Szczególnie użyteczna jest hipnoza dla wszystkich terapeutów pracujacych z dziećmi. Dzieci są zazwyczaj bardzo otwarte na hipnoterapię i na ogół mają mniej błędnych przekonań na jej temat niż dorośli. Dzieci wydają się być przyzwyczajone do korzystania z wyobraźni; żyją w niej na co dzień, przełączając się łatwo z bycia dinozaurem na bycie rycerzem, robotem z kosmosu lub pielęgniarką w ciągu kilku minut. Dlatego można używać hipnozy z dziecmi do leczenia rozmaitych zaburzeń: moczenia nocnego, tików, obgryzania paznokci, nadpobudliwosci. Hipnoza daje także dobre efekty w leczeniu zaburzeń lękowych i depresyjnych u dzieci, a także w kontroli bólu, szczególnie w chorobach nowotworowych.
Hipnoza może być stosowana nie tylko w leczeniu rozmaitych zaburzeń, lecz także w osiąganiu lepszych wyników w różnych dziedzinach życia. Można przy jej pomocy uzyskać lepsze umiejętności akademickie: poprawić zdolność do zapamiętywania i odtwarzania danych, poprawić koncentrację, lepiej rozumieć przyswajane informacje i lepiej zdawać egzaminy. Przy pomocy hipnozy można także uaktywnic swoje możliwosci twórcze.
Szerokie zastosowanie znajduje hipnoza w sporcie. Przy jej pomocy sportowcy mogą pracować nad motywacją, zaufaniem do siebie, poziomem pobudzenia, a takzę kontrolować niepokój w sytuacji zawodów.
Jak widac hipnoza znajduje szerokie zastosowanie zarówno w medycynie i psychoterapii, jak w naszym codziennym życiu. Michael Yapko, amerykański psychoterapeuta behawioralno- poznawczy zajmujący się hipnozą postulował, że nauczanie klinicznej hipnozy powinno się znaleźć w programach wszystkich wyższych uczelni medycznych i psychologicznych.
„Studiowanie hipnozy bez wątpienia zmieni twoje rozumienie ludzi i ich problemów, zachęcając do szerszego poszukiwania zasobów swoich klientów w sposób, jakiego mógłbyś wcześniej nie wziąć pod uwagę. Zdobycie umiejętności korzystania z hipnozy klinicznej będzie nieocenionym środkiem, który pozwoli na poprawę twoich umiejętności klinicznych. Integracja hipnozy z planem leczenia może pozwolić na uzyskanie trwałych wyników w pracy terapeutycznej. Być może najlepsze jest to, że wykorzystanie hipnozy może być sposobem na promowanie samowystarczalności i niezależności w klientach, z którymi współpracujesz, pomagając im poczuć, że mają kontrolę i zasoby, których mogą używać.”
Michael D. Yapko „Trancework”
Anna Trzcieniecka-Green jest specjalistą psychologii klinicznej i psychoterapeutą, członkiem Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz British Psychological Society: jedyną Polką, która uzyskała status Chartered Psychologist (prawo do wykonywania zawodu w Wielkiej Brytanii). Pracuje z pacjentami cierpiącymi na nerwice i zaburzenia osobowości. Zajmuje się również leczeniem uzależnień oraz pracą z pacjentami chorymi somatycznie przy pomocy metod psychologicznych. Pracuje także ze sportowcami, artystami i wszystkimi, którzy chcą działać w swojej dziedzinie lepiej niż dotychczas. Prowadzi praktykę w Krakowie. Prowadziła wykłady i warsztaty w Polsce, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji i Meksyku. Dr n. hum. Anna Trzcieniecka-Green studia magisterskie ukończyła na Uniwersytecie Jagiellońskim, zaś tytuł doktora psychologii (Ph.D) uzyskała na Uniwersytecie Londyńskim. W latach 1998 - 2000 była wiceprezydentem International Federation of Integrative Depth Psychology in Therapy and Reserch of Hypnosis (INFIDEPTH), które zajmuje się psychologią głębi i badaniami nad hipnozą analityczną. W przeszłości również kierowała Zakładem Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej. Współprowadzi specjalistyczne szkolenia i kursy we współpracy z Towarzystwem Hipnozy Terapeutycznej i Badań nad Hipnozą. Między innymi kurs I STOPIEŃ - PODSTAWY HIPNOZY. Szczegóły pod linkiem:
Anna Trzcieniecka-Green jest specjalistą psychologii klinicznej i psychoterapeutą, członkiem Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz British Psychological Society: jedyną Polką, która uzyskała status Chartered Psychologist (prawo do wykonywania zawodu w Wielkiej Brytanii). Pracuje z pacjentami cierpiącymi na nerwice i zaburzenia osobowości. Zajmuje się również leczeniem uzależnień oraz pracą z pacjentami chorymi somatycznie przy pomocy metod psychologicznych. Pracuje także ze sportowcami, artystami i wszystkimi, którzy chcą działać w swojej dziedzinie lepiej niż dotychczas. Prowadzi praktykę w Krakowie. Prowadziła wykłady i warsztaty w Polsce, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji i Meksyku. Dr n. hum. Anna Trzcieniecka-Green studia magisterskie ukończyła na Uniwersytecie Jagiellońskim, zaś tytuł doktora psychologii (Ph.D) uzyskała na Uniwersytecie Londyńskim. W latach 1998 - 2000 była wiceprezydentem International Federation of Integrative Depth Psychology in Therapy and Reserch of Hypnosis (INFIDEPTH), które zajmuje się psychologią głębi i badaniami nad hipnozą analityczną. W przeszłości również kierowała Zakładem Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej. Współprowadzi specjalistyczne szkolenia i kursy we współpracy z Towarzystwem Hipnozy Terapeutycznej i Badań nad Hipnozą. Między innymi kurs I STOPIEŃ - PODSTAWY HIPNOZY. Szczegóły pod linkiem: