W tym czasie również pojawiają się często zachowania konfliktowe, a często i agresywne z którymi nie zawsze rodzice, czy nauczyciele potrafią sobie poradzić. Jednakże praca nad takimi zachowaniami jest trudna - biorąc pod uwagę ich genezę, jak i powody ich wystąpienia. Zatem- jak odróżnić zachowania agresywne od zwykłego przeszkadzania? Jakie metody zastosować, aby pomóc dziecku z zachowaniami agresywnymi?
Przeszkadzanie, czy agresja?
O zachowaniach agresywnych możemy mówić wtedy, kiedy są one ukierunkowane na wyrządzenie szkody innym. Mogą przybierać one postać agresji fizycznej, jak i słownej (np. Maciek uderzył kolegę i nazwał go pajacem), a także agresji skierowanej przeciwko sobie, co nazywamy autoagresją, np. Ania nie jadła przez 3 dni, dlatego, że nie dostała nowej lalki o jaką prosiła.
Natomiast przeszkadzanie to celowe utrudnianie pewnych czynności jak np. głośne rozmowy uczniów w czasie lekcji, które często są wyładowaniem złości, czy innych emocji. W sytuacji przeszkadzania - najczęściej wystarczy zwrócenie dziecku uwagi lub przypomnienie regulaminu, który go obowiązuje, aby poprawiło swoje zachowanie.
Inaczej jest przy zachowaniach agresywnych, gdyż to co przede wszystkim odróżnia agresję w czasie lekcji szkolnych, od przeszkadzania- to brak możliwości zapanowania nad agresją. Dziecko często nie jest w stanie kontrolować własnych emocji, szczególnie tych silnych jak gniew czy złość. Może być to spowodowane zarówno zmianami hormonalnymi jak i brakiem alternatywnych wzorców zachowania się.
Jeśli dziecko nie jest w stanie zapanować nad swoimi emocjami, należy zacząć pracę nad jego zachowaniem wykorzystując metody, które nie tylko nauczą je lepiej kontrolować swoje emocje, ale także zapoznają go z innymi możliwościami reagowania tak aby dziecko np. zamiast uderzyć kolegę, potargało kartkę i w ten sposób wyładowało swoją złość.
Współpraca drogą do sukcesu
W sytuacji pracy nad zachowaniami agresywnymi dziecka, ważna jest przede wszystkim współpraca między nauczycielem, a rodzicem.
Wielokrotnie zdarza się, że nauczyciele zgłaszają rodzicom zachowania, które nie są akceptowane w szkole. Przeszkadzanie w trakcie lekcji, nie kulturalne odnoszenie się do nauczycieli, czy agresywne zachowania wobec rówieśników to coraz częstsze problemy z jakimi mają do czynienia wychowawcy. Nierzadko rodzice są zaskoczeni takimi uwagami, gdyż nie dostrzegają takiego problemu w domu.
Może się tak dziać ponieważ w środowisku domowym, dziecko przebywa w otoczeniu mu znanym i bezpiecznym, w którym liczba bodźców oddziałujących na nie jest mniejsza, niż w otoczeniu szkolnym. Nadmierna stymulacja zarówno ze strony rówieśników (hałas, krzyki), wymagań szkolnych (odpowiednie reguły postępowania), jak i nauczycieli (koncentracja w czasie lekcji) może sprawić, że dziecko czuje się zmęczone i w efekcie jego zdolność do kontroli zachowań - słabnie.
Aby skutecznie pomóc dziecku, ważna jest przede wszystkim rozmowa rodziców z wychowawcą. Rodzice muszą poznać perspektywę nauczyciela, wysłuchać jego opinii, a nie zakładać z góry że “skoro w domu nie ma takiego problemu, to w szkole na pewno też nie”. Zasada ta działa także w drugą stronę- nauczyciel także powinien być świadomy tego, jak dziecko postępuje w domu, gdyż dzięki temu będzie on w stanie oddzielić zachowania, które są typowe dla dziecka od tych pojawiających się wyłącznie w szkole.
Porozumienie- a co dalej?
W zależności od stopnia intensyfikacji problemu należy rozważyć kilka możliwych rozwiązań. Jeżeli problem jest bardzo zaawansowany - np. pobicia zdarzają się ciągle lub dziecko wyraża się wulgarnie wobec uczniów i nauczycieli, należy rozważyć możliwość zaangażowania psychologa szkolnego w rozwiązywanie problemu.
Praca psychologa szkolnego w takiej sytuacji polega przede wszystkim na poznaniu perspektywy- nauczyciela, rodzica, dziecka, ale także i klasy. Agresywne zachowania dziecka często są wynikiem dłużej trwającego konfliktu, czy sytuacji napięcia, o której nie wiedzą rodzice czy wychowawca. Psycholog rozmawia z każdym dzieckiem, aby sprawdzić, czy agresywne zachowanie które miało miejsce nie ma swojego źródła, np. w ukrytym konflikcie w klasie, sytuacji nietolerancji czy “wyścigu szczurów”.
Natomiast jeżeli problem jest niewielki i chcemy podjąć próby prewencji jego dalszego rozwoju (np. Kasia pierwszy raz obraziła koleżankę, która dostała lepszą ocenę), możemy my sami (rodzice i nauczyciele) spróbować poradzić sobie z nim, korzystając z różnych dostępnych nam technik.
Niezależnie od tego w jakim wieku jest nasze dziecko, to na każde przejawy zachowania agresywnego, czy buntowniczego musimy reagować. Należy pamiętać, że wczesne wykrycie takich problemów ułatwi nam w efekcie ich rozwiązanie. W sytuacji kiedy nie będą one głęboko zakorzenione w repertuarze zachowań dziecka, tym łatwiej będzie nam je zastąpić alternatywnymi metodami. A o tym już wkrótce!
