Alkohol, ciąża i karmienie piersią, czyli co wolno młodej matce

Zalecenia dotyczące spożywania alkoholu w ciąży zmieniały się na przestrzeni lat. Kiedyś lekarze nawet zalecali kobietom ciężarnym kieliszek czerwonego wina do obiadu dla lepszego krążenia i samopoczucia. Obecnie pokutuje pogląd, że każda ilość alkoholu jest zabroniona. Wiąże się on z faktem, że alkohol, który przenika do krwi kobiety, za pośrednictwem łożyska trafia również do organizmu dziecka. Dziecko nie jest jeszcze zdolne do metabolizowania alkoholu, dlatego utrzymuje się on w jego systemie zdecydowanie dłużej niż w organizmie matki. Trudno jest jednoznacznie ustalić bezpieczną ilość alkoholu dla kobiety w ciąży. Każda osoba inaczej reaguje na procentowe trunki – zależy to od masy ciała, od ilości enzymów rozkładających alkohol, stanu zdrowia, zażywanych leków czy ilości i rodzaju spożytego wcześniej posiłku. Dlatego zgodnie z ogólnym, oficjalnym zaleceniem organizacji zdrowotnych najbezpieczniej jest całkowicie zrezygnować z alkoholu w okresie ciąży.

Badanie przeprowadzone dla brytyjskiego NICE (National Institute for Health and Care Excellence) w 2008 roku nie wykazało zwiększonego ryzyka wystąpienia problemów ani poznawczych u dzieci, których matki w czasie ciąży spożywały maksymalnie 1-2 drinki w tygodniu, w porównaniu do dzieci, których matki zrezygnowały z alkoholu całkowicie. Badanie przeprowadzono na 12 000 dzieci w wieku 5-ciu lat. Sami autorzy zauważają, że konieczne jest dalsze obserwowanie dzieci, gdyż ewentualne konsekwencje poddania działaniu alkoholu w życiu prenatalnym mogą pojawić się później. W odniesieniu do wyników powyższych badań i braku jednoznacznych dowodów na szkodliwy wpływ spożywania alkoholu w małych ilościach NICE zaleca całkowitą rezygnację z alkoholu w pierwszym trymestrze ciąży oraz spożywanie maksymalnie 1-2 jednostek alkoholu jeden lub dwa razy w tygodniu, jeśli kobieta zdecyduje się pić w póżniejszym okresie. Liczbę jednostek w drinku można obliczyć mnożąc moc procentową alkoholu przez objętość w mililitrach, a następnie dzieląc przez 1000 (% x ml / 1000), w Internecie znajdują się także gotowe kalkulatory.

Każda ilość powyżej sugestii NICE zwiększa ryzyko wystąpienia problemów w trakcie ciąży oraz uszkodzeń płodu. Spożywanie dużej ilości (więcej niż 6 jednostek na raz) alkoholu w ciąży stwarza ryzyko poronienia, urodzenia martwego dziecka, porodu przedwczesnego czy niskiej masy urodzeniowej dziecka. Innym zagrożeniem jest wystąpienie u dziecka Płodowego Zespołu Alkoholowego (Fetal Alcohol Syndrome FAS), do którego symptomów należą: deformacja twarzy, niski wzrost, słabe napięcie mięśniowe, problemy z uczeniem się, zaburzenia rozwoju emocjonalnego i zachowania, deficyty uwagi i pamięci, nadaktywność, trudności z organizacją i planowaniem, problemy językowe. Ze względu na problemy z uczeniem się, oceną sytuacji, planowaniem i pamięcią osoby z FAS mogą doświadczać dodatkowych trudności, w tym zaburzeń psychiatrycznych, przerywanej edukacji, kłopotów z prawem, nadużywania alkoholu i narkotyków, niewłaściwych zachowań seksualnych. Im więcej kobieta w ciąży pije alkoholu, tym większe stwarza niebezpieczeństwo dla siebie i dziecka. Przy zachowaniu normy dopuszczalnej przez brytyjski instytut zdrowia ryzyko jakichkolwiek negatywnych konsekwencji jest minimalne.

Nie tylko spożywanie alkoholu w ciąży wzbudza kontrowersje. Także kobiety karmiące spotykają się z ogromną krytyką, kiedy pojawia się u nich ochota na choćby kieliszek wina. Matka, która szuka informacji, a więc zależy jej na dobru dziecka, gdyż nie sięga bez zastanowienia po alkohol, kiedy najdzie ją ochota, napotyka na forach na falę oburzenia i krytyki. Tam, gdzie spodziewa się znaleźć pomoc i rozważną radę doświadczonych mam zostaje w zamian oskarżona o egoizm i wręcz patologię. Czy ochota na kieliszek wina (czy innego alkoholu) u karmiącej matki naprawdę zasługuje na tak ostre reakcje? Owszem, alkohol przenika do mleka matki, jednak utrzymuje się w nim tyle samo czasu co we krwi. Tak więc narażenie dziecka na picie mleka z procentami może nastąpić tylko wówczas, kiedy matka nie poczeka z karmieniem do momentu, aż cały alkohol zniknie z jej krwiobiegu. Odciąganie pokarmu z piersi zanim alkohol zostanie całkowicie zmetabolizowany przez organizm, nie ma żadnego znaczenia. Żeby pozbyć się jednej jednostki alkoholu organizm kobiety potrzebuje około dwóch godzin (jest to oczywiście przybliżona wartość, rzeczywisty czas zależy od wielu wspomnianych wcześniej czynników). Tak więc matka może pić bezpiecznie i bez wyrzutów sumienia pod warunkiem, że poczeka z karmieniem kilka godzin po zakończeniu drinka. Oczywiście należy pamiętać, że przy dziecku zawsze musi być obecny trzeźwy dorosły. Ponadto należy się wystrzegać wspólnego spania z dzieckiem po spożyciu alkoholu – jesteśmy wówczas mniej ostrożni i możemy przygnieść dziecko podczas snu.

Zarówno w ciąży, jak i w okresie karmienia kobieta ma prawo podjąć samodzielną decyzję o rezygnacji lub nie z alkoholu. W świetle aktualnych badań mała ilość alkoholu nie niesie (lub niesie minimalne) ryzyka dla ciąży i płodu. Choć dla zapewnienia całkowitego bezpieczeństwa zalecana jest zupełna rezygnacja z alkoholu podczas ciąży, to dopuszczalne jest okazjonalne pozwolenie sobie na np. mały kieliszek wina. Kobieta, która decyduje się na małą ilość alkoholu od czasu do czasu, nie przekraczając wspomnianych zaleceń, w żadnym wypadku nie zasługuje na ostracyzm społeczny i przykre, bezpodstawne oskarżenia z jakimi często spotyka się na forach. Ostre komentarze mogą powstrzymać ją od sięgnięcia po kieliszek, jednak jednocześnie wywołają w niej poczucie winy, negatywne myśli o sobie, wątpliwości co do nadawania się na matkę, stres. Takie reakcje mogą stać się większym zagrożeniem dla ciąży i przyszłego radzenia sobie w roli matki niż okazjonalny kieliszek alkoholu. Podobnie matka karmiąca piersią, stosując się do pewnych prostych zasad, nie musi odmawiać sobie procentowej przyjemności od czasu do czasu, nie stwarzając tym najmniejszego zagrożenia dla swojego dziecka. Zanim podejmiemy decyzję warto zapoznać się z faktami, potencjalnymi zagrożeniami czy ewentualnymi konsekwencjami. Informacji lepiej szukać w popartych badaniami artykułach niż na internetowych forach, gdzie często zamiast racjonalnej pomocy można otrzymać przykre zarzuty i oskarżenia.

Źródła:

• Binns C.W. (2008) Alcohol, pregnancy and breastfeeding; a comparison of the 1995 and 2001 National Health Survey data. Breastfeed Review
• FactSheet Pregnancy. Pregnancy and alcohol. Drinkaware
• Jennifer White (2014) Alcohol and Breastfeeding. What You Need to Know about Breastfeeding and Alcoholic Beverages. About Health
• Kelly, Y., Sacker, A., Gray, R., Kelly, J., Wolke, D. i Quigley, M. (2008) Light drinking in pregnancy: A risk for behavioural problems and cognitive deficits at three years of age? International Journal of Epidemiology